Temperamentalne i osobowościowe podłoże codziennego heroizmu

Abstract

Praca porusza tematykę heroizmu i jego związków z osobowością, temperamentem, motywacją do heroizmu i ryzyka oraz postawą względem heroizmu. Fenomen heroizmu polega na jego cechach – zachowanie pożądane społecznie połączone jest z ekstremalnością, podejmowaniem ryzyka i zagrożeniem utratą zasobów (zdrowia, życia, pieniędzy, reputacji). Empiryczne badanie heroizmu w psychologii jest nowym tematem, prawdopodobnie ze względu na to, iż nie jest on łatwy do opisania i zoperacjonalizowania. W opisanych w tej pracy badaniach analizowano jego zależności z cechami modelu HEXACO oraz psychopatią subkliniczną, narcyzmem subklinicznym i temperamentem. Weryfikację hipotez prze-prowadzono w dwóch grupach badawczych – w grupie z populacji ogólnej (236 osoby) oraz w grupie z populacji zawodów związanych z ryzykiem (246 osoby). Możliwe okazało się wy-różnienie prototypów heroicznych związanych z różnym poziomem heroizmu i różniących się cechami – bezlękowych bohaterów, bohaterów narcystycznych i wrażliwych (otwartych), osób impulsywnych – umiarkowanie heroicznych oraz osób nieheroicznych. Osoby wykonujące zawody strażaka, policjanta, ratownika i żołnierza mają wyższy poziom psychopatii subklinicznej i narcyzmu oraz wyższe natężenie heroizmu. Przypuszczalnie heroizm jest zachowaniem prospołecznym w swej istocie, jednak jego uwarunkowania są złożone i nie są związane z wysoką uczciwością, autentycznością i osobowościowym odzwierciedleniem komponentów moralnych. Z badań wynika, iż szczególne znaczenie dla heroizmu mogą mieć zuchwałość, nieustraszony temperament i narcystyczna samowystarczalność jako przekonanie o własnej skuteczności, mocy i możliwości odniesienia sukcesu w działaniu. Referowane badania pokazały, iż nawet ciemne strony osobowości mogą mieć korzystne społecznie znaczenie. Uzyskane wyniki mogą znaleźć zastosowanie w różnych obszarach praktyki psychologicznej, takich jak szkolenia i selekcja zawodowa, edukacja i trening psychologiczny, programy edukacyjne czy terapia osób z zaburzeniami osobowości.