Abstrakt: | Łaciński tekst, opublikowany jako Prosperi Anathematismi, który wydał Jean-Paul
Migne (PL 65, 23-26), a także Josepchus Zycha (CSEL 25/2, Pragae – Vindobonae
– Lipsiae 1892, 980-982, zawiera zdania (1-9 i 18-19) odpowiadające tym, które są
zamieszczone w tzw. Commonitorium Augustini (1-8 i 9-10). Tekst datowany jest na
rok 526. Myśl teologiczna formuły nawiązuje do teologii Augustyna, co potwierdza
autorytet tego Ojca Kościoła w walce z manicheizmem w łacińskiej strefie językowej.
Mogła także powstać w środowisku zwolenników teologii św. Augustyna. Formuła ta
rzuca światło na to, jak przedstawiał się manicheizm w łacińskiej części Cesarstwa
w V i VI wieku. Wiadomo, że manichejczycy w każdym środowisku religijnym dostosowali
terminologię i argumentację do warunków lokalnych. Anatematyzmy ujmują
stronę doktrynalną manicheizmu, brak w nich natomiast potępienia obyczajów i etyki
manichejskiej. Wydaje się więc, że zostały dostosowane do pozytywnego wyznania
wiary w Kościele.
Formuła ta była używana wobec wszystkich, których posądzano o „manichejski”
dualizm, a więc prawdopodobnie w średniowieczu także wobec katarów. Główne
stwierdzenia (capitula) św. Augustyna, należało wypowiedzieć publicznie i głośno
oraz własnoręcznie podpisać (dokument), jeśli zaistniało podejrzenie wyznawania poglądów
manichejskich.
Formuły wyrzekania się błędów zostały rozwinięte przede wszystkim na Wschodzie,
w części greckiej1. W odniesieniu zaś do formuł łacińskich wydaje się, że zagadnienie
to nie zostało dostatecznie opracowane2. Zdaniem Wolfganga W. Kleina tzw.
„wyrzekanie się herezji” stanowiło osobną formę literacką3. |