Od gramatyki do pragmatyki

Abstract

Te wydawałoby się jednoznaczne prośby rozmówcy A o przekazanie słuchawki telefonu X-owi, dziś powiedzielibyśmy: akty mowy pośrednie, są odczytywane przez В jako pytania o rozstrzygnięcie, zgodnie z ich formą syntaktyczną i dosłownym znaczeniem. Wobec braku sukcesu powtarzanej kilkakrotnie prośby A musi odwołać się do aktu bezpośredniego (o formie imperatywnej), np. Poproś X do telefonu! Takie rozmowy odbywamy czasem z Polakami, a z reguły taką reakcję, jak reakcja В usłyszymy z ust naszego studenta-cudzoziemca, nawet zaawansowanego, jeśli nieostrożnie poprosimy go o podanie godziny za pomocą pytania-prośby: Czy mógłbyś // możesz mi powiedzieć, która godzina? To samo spotka nas, gdy tę samą prośbę wyrazimy innym pytaniem: Masz zegarek? W przypadku Polaka możemy mieć wątpliwość, czy nie rozumie on naszej prośby wyrażonej pytaniem, możemy też podejrzewać go o pewną złośliwość albo pewną grę językową, polegającą na dosłownym (zgodnym z systemem gramatycznym) traktowaniu konstrukcji językowej. Wobec cudzoziemca możemy w zasadzie wykluczyć element gry językowej; odpowiedź na akt mowy pośredni w naszej intencji będzie funkcją jego znajomości gramatyki (Fragment tekstu).