Lokalne środowisko życia i kształtowanie tożsamości otwartej w perspektywie edukacji międzykulturowej

Abstract

Ogólną podstawą dla prowadzonych refleksji i analiz jest koncepcja S. Kawuli, który zwraca uwagę na cztery dopełniające się komponenty (człowiek, środowisko, wartości, działania społeczne). W wielu miejscach odwołuję się do społecznej psychologii rozwoju (teoria E. Eriksona), koncepcji środowiska lokalnego, małej ojczyzny (W. Theiss) oraz koncepcji edukacji międzykulturowej (T. Lewowicki, J. Nikitorowicz). Zwracam uwagę na udział środowiska lokalnego w zaspokajaniu potrzeby tożsamości (realizacji zadania indywidualnego), w stymulowaniu mieszkańców do realizacji zadań grupowych, do tworzenia korzystniejszych warunków życia. Podkreślam znaczenie sił ludzkich w zachowaniu ciągłości i przekształcaniu środowiska. Rozważania ograniczam do wybranego środowiska lokalnego – Śląska Cieszyńskiego – regionu swoistego, ze względu na wielokulturowość, wielowyznaniowość, a także tradycje kształtowania tożsamości wielowymiarowej. Przywołuję rezultaty badań ilościowych i jakościowych przeprowadzonych wśród młodzieży. Na ich tle wskazuję na kształtowanie się tożsamości otwartej młodzieży oraz możliwości (samo)rozwoju środowiska lokalnego. Utrzymuję, że bez wykrystalizowania się tożsamości jednostka nie może stać się zdolnym do działania podmiotem. Możliwości (samo)rozwoju lokalnego środowiska zależą od współdziałania wielu podmiotów życia społecznego kształtujących warunki rozwoju jednostek i społeczności, tworzących podstawy szeroko pojmowanej edukacji społecznej – środowiskowej. Zadaniem edukacji jest wspierać rozwój tożsamości jednostek. To edukacja (w tym edukacja międzykulturowa), dostarczając wiedzy, kształtując nastawienia emocjonalne, wdrażając do działań pozwala lepiej zrozumieć problemy współczesności, zaakceptować nowe pojmowanie tożsamości osobistej i społecznej w wielu wymiarach.