Diecezja katowicka w okresie okupacji hitlerowskiej 1939-1945 : stan badań

Abstract

Należałoby rozpocząć przede wszystkim od skonstatowania, że - jak dotąd - nie istnieje monografia ukazująca losy diecezji katowickiej w czasie okupacji hitlerowskiej 1939-1945. Pytanie: czy taka monografia jest konieczna? Problematyczna jednak wydaje się opinia, która swego czasu padła na zjeździe historyków kościoła w Białymstoku, a mianowicie, że wzorcowa pod każdym względem praca ks. K. Śmigła o sytuacji Kościoła w Kraju Warty mogłaby być traktowana modelowo wobec innych diecezji. Innymi słowy, nie istniałaby w zasadzie konieczność pisania monografii dla każdej polskiej diecezji z osobna, gdyż - jak się usiłowało sugerować - cele polityki kościelnej hitlerowców w okupowanej Polsce były takie same lub podobne do tej, którą w skrajnej formie prowadził Greiser w Kraju Warty. Trzeba jednak zauważyć, że istniały poważne różnice w metodzie prowadzenia polityki kościelnej. Różnice te, bardzo ogólnie ujmując, były wypadkową postawy poszczególnych gauleiterów, poleceń płynących z centrali, tj. przede wszystkim Bormanna oraz Himmlera, a także pewnych zaszłości historycznych, które w czasie okupacji wpływały na sposób traktowania Kościoła w danej diecezji, potrzeb gospodarczych III Rzeszy, sytuacji na froncie itd. Stąd, naszym zdaniem, jeśli rzeczywiście nie istnieje potrzeba pisania monografii dla każdej diecezji polskiej z osobna, to z całą pewnością należy pisać o różnicach i ich przyczynach, jakie faktycznie istniały w polityce kościelnej prowadzonej przez władze hitlerowskie na terenach okupowanych i tzw. wcielonych do Rzeszy. Wyraźne zaznaczenie różnic w metodach polityki kościelnej prowadzonej przez gauleiterów tzw. terenów wcielonych przyniesie prawdopodobnie odpowiedź na pytanie o przyczyny zróżnicowanej taktyki, jaką zastosowała hierarchia kościelna na omawianych terenach.