Podręcznik szkolny w poglądach pedagogów i dydaktyków Drugiej Rzeczypospolitej : próby poszukiwania teorii podręcznika

Abstract

Jak wynika z dotychczasowej historiografii pedagogicznej, problematyka podręczników szkolnych z okresu Drugiej Rzeczypospolitej nie była dotąd przedmiotem dociekań poznawczych wielu współczesnych autorów. A prze­cież, podobnie jak dzisiaj, zainteresowanie tą tematyką było zawsze żywe, zarówno wśród pedagogów i dydaktyków, jak i wśród nauczycieli praktyków1. Od poziomu bowiem podręczników szkolnych, od spełnianych przez nie funkcji, od układu zawartych w nich informacji, doboru ćwiczeń i zadań do rozwiązania, od umiejętności posługiwania się nimi, zarówno przez uczniów, jak i nauczycieli, zależą przecież także efekty pracy dydaktyczno-wychowaw­czej szkoły. Poglądy na treści kształcenia (w tym także na podręczniki szkolne) ule­gały zmianom pod wpływem zmieniającej się filozofii i teleologii edukacyjnej. Ponadto wpływy i przykłady zagraniczne oraz potrzeby polskiej szkoły w Drugiej Rzeczypospolitej — podobnie zresztą jak i obecnie — stawiały przed dydaktyką poważne zadania w zakresie formułowania nowych treści i ich teorii oraz opracowywania nowych podręczników (Lewowicki, 1995). Spróbujmy zatem w niniejszym artykule odpowiedzieć na następujące pyta­nia: Jak rozumiano termin „podręcznik szkolny” w 20-leciu międzywojennym oraz jak go definiowano? Jakie miejsce i rolę przypisywano podręcznikowi w szkolnictwie ogólnokształcącym II Rzeczypospolitej i dlaczego? Na czym polegały funkcje i zadania podręcznika szkolnego w okresie międzywojennym? Pytania te wyznaczają zarazem strukturę treściową niniejszego artykułu, w którego końcowej części zostaną zawarte konkluzje, wynikające z zapre­zentowanych badań.