Ambony typu lubiąskiego i lubiąsko-głogowskiego w sztuce barokowej Śląska oraz Wielkopolski : geneza, ewolucja i migracja form

Abstract

Zaprojektowana przez Matthiasa Steinla kazalnica z cysterskiego kościoła opackiego w Lubiążu była dziełem przełomowym dla rozwoju nowożytnych ambon na Śląsku. Jej popularność zaowocowała szeregiem repetycji, w których skala podobieństw i różnic względem pierwowzoru pozwala wprowadzić podział replikacji zabytku na dwa zbiory. Pierwszy dotyczy dzieł parafrazujących formy ambony lubiąskiej wzniesionych na przełomie XVII/XVIII w. i zasięgiem obejmuje centralny oraz południowo-wschodni fragment Dolnego Śląska, a także południowo-zachodnią część Górnego Śląska. W jego popularyzacji znaczącą rolę odegrał mecenat arystokracji śląskiej (zarówno świeckiej, jak i duchownej), patronat zakonów, a także ośrodek artystyczny we Wrocławiu. Drugi zbiór obejmuje zabytki łączące koncepcje lubiąskie z pomysłami zawartymi w ambonie z kolegiaty w Głogowie. Budowane w 2. ćw. XVIII w., zasięgiem objęły głównie pogranicze śląsko-wielkopolskie. W tym przypadku rolę ośrodka propagującego wzorzec najprawdopodobniej spełniał Głogów.