Święte, świątobliwe i światowe : o kobietach w polskich klasztorach barokowych

Abstract

W staropolskim świecie żeńskie klasztory z jednej strony funkcjonowały wpisane w oczywisty porządek religijny (Kościoła powszechnego, duchownych władz w państwie i prowincji zakonnej), z drugiej zaś były uzależnione od realiów swojego czasu i epoki, czyli stanowego układu społecznego oraz uwarunkowań historycznych, obyczajowych i kulturalnych. Wewnętrzne życie każdej wspólnoty wyznaczała reguła i konstytucje, określające cele oraz obszary konkretnej aktywności, dostosowane do zaostrzonych po soborze trydenckim (1545—1563) wymogów obowiązującego dla zakonnic prawa, faktycznie regulującego tryb życia w klasztorze. Dzięki prowadzonej działalności wychowawczej, opiekuńczej (nadzór nad sierotami, przyjmowanie rezydentek i osób szukających w klasztorze schronienia) czy apostolskiej (przyklasztorne bractwa i edytorstwo), obok dworu magnackiego i szlacheckiego klasztor stawał się także terenem aktywności intelektualnej. Inicjacja kulturalna miała miejsce już na pensji i w nowicjacie, tu bowiem uczono czytać i pisać — po polsku i łacinie, następnie po francusku — a opanowanie tej sztuki bywało warunkiem przyjęcia do wspólnoty.