Zur Klassifizierung der Prädikative

Abstract

W literaturze przedmiotu panuje problem klasyfikacji oraz nazewnictwa orzecznika: jakie konstrukcje zalicza się do pojęcia orzecznika i jak powinny zostać oznaczone poszczególne jego rodzaje? Jak nazwać te elementy, których nie obejmuje pojęcie orzecznika? Niniejsza praca klasyfikuje i nazywa konstrukcje orzecznikowe. W tym celu poddano analizie wybrane dzieła gramatyki języka niemieckiego. Dla lepszego zrozumienia obszaru badawczego uwzględniono niektóre aspekty języka polskiego dotyczące tematu badawczego. Analiza wybranych gramatyk uwzględnia te wyrazy i grupy wyrazowe, które spełniają rolę orzecznika. Z analizy wyłania się złożony obraz ujmowania zagadnienia orzecznika. Wynika to z przyjętych w literaturze przedmiotu różnych kryteriów klasyfikacyjnych oraz ze złożoności zagadnienia, które skutkują wieloma koncepcjami, takimi jak: – orzecznik jako niewerbalna część orzeczenia, – orzecznik jako uzupełnienie czasownika łącznikowego, – orzecznik jako część konstrukcji, którą można parafrazować konstrukcją kopulatywną. Przeanalizowane koncepcje ujęto tabelarycznie na bazie listy typowych przykładów. Nieodstępną częścią orzecznika są czasowniki łącznikowe, dlatego też zostały one dość szczegółowo omówione. Istotnym aspektem są właściwości walencyjne tych czasowników, jak i samego orzecznika. Analizie poddano też zdania orzecznikowe. Omówiono ich strukturę, zależność między podmiotem a orzecznikiem oraz związek zgody. Ponadto omówiono orzeczniki depiktywne i rezultatywne. Te pierwsze zaliczane są najczęściej do okoliczników. Uwzględniono także konstrukcje z jako. Przedstawiono możliwości odniesienia konstrukcji depiktywnych, jak i ich miejsca w zdaniu: mogą odnosić się do podmiotu, dopełnienia bliższego, marginalnie też do dopełnienia dalszego. Orzeczniki rezultatywne z kolei odnoszą się głównie do dopełnienia bliższego. Wiele przymiotników staje się integralną częścią czasownika, przez co traci właściwości orzecznikowe. Praca kończy się próbą zdefiniowania orzecznika podjętą przez Autorkę, która podaje definicję orzecznika a następnie przeprowadza klasyfikację, oraz nazywa przypadki „graniczne”, które nie są typowymi orzecznikami. Z grupy orzeczników wyjęte zostają wyrazy nominalne o znaczeniu identyfikującym. Zaproponowana klasyfikacja uwzględnia następujące zróżnicowanie: (i) uzupełnienie vs. przyłączenie → uzupełnienia orzecznikowe, przyłączenia orzecznikowe (ii) depiktywne vs. rezultatywne przyłączenia.