W poszukiwaniu nauczycielskiego oporu - na podstawie narracji nauczycieli

Abstract

Wprowadzenie: W kręgach badaczy nauczycielskiej profesji powszechnie mówi się o deficycie profesjonalnej suwerenności nauczycieli, o pozbawianiu ich zawodowej autonomii czy wręcz zniewalaniu na skutek utrzymującego się autorytarnego stylu zarządzania instytucjami oświatowymi i osadzonymi w nich podmiotami. Tekst jest próbą ukazania, w jaki sposób nauczyciele postrzegają swoje umiejscowienie w przestrzeni edukacyjnej, czy i jak przeciwstawiają się krępującym ich zewnętrznym ograniczeniom. Cel badań: Głównym celem jest ukazanie działań opozycyjnych podejmowanych przez nauczycieli odczuwających zawodową presję. Metoda badań: W badaniach zastosowałam strategię jakościową. Posłużyłam się wywiadem swobodnym, zwanym także pogłębionym. Badaniami objęłam 19 nauczycielek szkół podstawowych i średnich. W analizach zgromadzonego materiału badawczego wykorzystałam większość narzędzi analitycznych wskazanych przez Grahama Gibbsa. Wyniki: Badania odsłoniły przeświadczenie rozmówczyń o baraku możliwości stanowienia o sobie jako nauczycielach i wywierania wpływu na szerszą rzeczywistość oświatową. Obok dostrzeżonych przez nie źródeł oraz form wywierania zawodowej presji równocześnie ujawniły deficyt czynnych aktów oporu ukierunkowanych na zmianę ich podległej pozycji. Wnioski: Badane nauczycielki prezentują działania charakterystyczne dla oporu akomodacyjnego. Ich reakcje na ciągle zmieniające się regulacje i rosnące wymagania zawodowe mają charakter dostosowawczy i nie przyczyniają się do zmiany ich podległego położenia.