Konceptualizacja GNIEWU na przykładzie ŻÓŁCI w języku czeskim i polskim

Abstract

Analiza wykazała, że z punktu widzenia lingwistyki nazwa żółć czes. żluć jest jednym z podstawowych wykładników do określania uczuć, koncentrując się zwłaszcza na konceptualizowanym ‘gniewie’, ale i na ‘złości’, ‘irytacji’, ‘wściekłości’, ‘rozdrażnieniu’, ‘oburzeniu’, ‘zdenerwowaniu’, ‘szale’ i ‘furii’. Przedstawiono koncepcję kognitywną, że uczucie gniewu rozumiane jest jako pewien proces, który zaczyna się w jakimś określonym momencie, następnie rozwija się i później kończy. Na ten proces ma wpływ temperatura i ciśnienie. Po wybuchu człowiek już uczuć nie kontroluje. Wszystkie te etapy przytoczono przy użyciu odpowiednich czasowników w tekście. Udowodniono trzy ważne stwierdzenia, że ciało (experiencerii) jest pojemnikiem dla fizjologicznych efektów gniewu; że konceptualizacja uczuć jest związana z ucieleśnieniem myśli oraz że myślimy i mówimy metaforami, które są ujęzykowionymi pojęciami. Przeprowadzona analiza pokazała, że czeski zasób szeroko pojmowanych związków frazeologicznych z komponentem leksykalnym żółć czes. żluć wskazuje liczne podobieństwa i zbieżności z językiem polskim (ze względu na typologicznie i genetycznie bliskie pokrewieństwa językowe), chociaż zdarzają się od tej reguły nieliczne odstępstwa.