Przekłady literatury dla dzieci i młodzieży - między przekazem wielokulturowym a zunifikowanym

Abstract

Przekład literatury światowej dla dzieci i młodzieży w ciągu ostatniego dwudziestopięciolecia stał się zjawiskiem bogatym i skomplikowanym. Książka dla młodego odbiorcy tłumaczona z innych języków stanowi w Polsce co roku około 50% wydawanych tytułów. Wśród tekstów dominują te tłumaczone z języka angielskiego (tytuły z Wielkiej Brytanii i amerykańskie). Duży udział mają w przekładzie tytuły nastawione na ludyczny styl odbioru: z elementami konwencjonalnymi, stereotypowymi, rozpoznawanymi natychmiast przez młodego czytelnika — wiele wśród nich było tytułów przyswajanych cyklicznie lub w seriach związanych z gatunkami należącymi do literatury popularnej (horror, romans, kryminał). Sporo też takich, które nawiązują nieustająco do języka filmu, komiksu, gier komputerowych, z towarzyszącą im sprzedażą gadżetów, co prowadzi do rozpowszechniania kultury uniwersalnej, pozbawionej narodowej i autorskiej tożsamości. Dotyczy to zwłaszcza częstych wśród książek dziecięcych przeróbek, uproszczeń i adaptacji (zamiast oryginalnych tekstów). Mają jednak w przekładzie swój udział teksty wartościowe, lektury ambitne, które wykraczają poza obszar dotychczasowych oczekiwań czytelniczych i wymuszają na odbiorcy „poszukiwanie nowych sposobów interpretacji i uruchomienia niestereotypowych strategii odbiorczych”. Istotne jest, by ich promocja stała się problemem ważnym dla wydawców, bibliotekarzy i nauczycieli.