Czytelnictwo dzieci i młodzieży : zarys

Abstract

Czytelnictwo dzieci i młodzieży — od najwcześniejszych lat życia po koniec edukacji szkolnej i osiągnięcie dojrzałości — uznawane było w okresie PRL‑u za jedną z najistotniejszych kwestii społecznych, zarówno z perspektywy pedagogicznych procesów edukacyjno‑wychowawczych, jak i ze względów ideologiczno‑politycznych. Okres ten nie był oczywiście jednorodny, historyczno‑polityczne zwroty, przemiany społeczne i reformy edukacyjne wpływały na specyfikę edukacji czytelniczej i postawy czytelnicze młodego odbiorcy. Pamiętać trzeba także o dwoistej naturze zachowań czytelniczych: kierowanych — praktykowanych w szkole czy młodzieżowej organizacji, oraz spontanicznych — realizowanych swobodnie według indywidualnych upodobań, inspirowanych zwykle tradycją czytań rodzinnych i zainteresowaniami. Także w czytelnictwie dzieci — podobnie jak w odniesieniu do publiczności dorosłej — możemy mówić o wieloobiegowości czytelniczych praktyk, o uczestnictwie młodych w oficjalnej, a więc szkolnej, instytucjonalnej kulturze książki, ale równolegle w nieformalnej — rodzinnej czy towarzyskiej, a także o uczestnictwie w obiegu „źle widzianym” czy nawet niedozwolonym, podziemnym. Czytelnictwo dziecięco‑młodzieżowe od roku 1945 do końca lat 80. stanowiło, mimo zmieniających się warunków, zamkniętą epokę, miało bowiem istotne cechy wspólne. W latach 90. czytelnictwo to przedstawiało się już zupełnie inaczej ze względu na całkowicie nowy kontekst technologiczny i kulturowy. Współczesne badania czytelnictwa, jeśli chcą realizować, oprócz poznawczej, także istotną społecznie funkcję diagnostyczno‑prognostyczną, muszą objąć nowe obszary zagadnień i postawić nowe pytania, zwłaszcza dotyczące koegzystencji różnych dróg, narzędzi i kontekstów obcowania z piśmiennością i lekturami.