The passion of Antichrist, or how to educate your therapist

Abstract

Artykuł poświęcony jest filmowi Antychryst Larsa von Triera, którego prezentacja w Cannes wywołała skandal w przeciwieństwie do nagrodzonego Złotą Plamą kilka lat wcześniej filmu Tańcząc w ciemnościach. Choć na pierwszy rzut oka tak różne, oba filmy wykazują liczne zbieżności i należą do głównego nurtu tematyki utworów von Triera, traktującego o fantazjach kobiecości. Tezą artykułu jest to, że gwałtowna reakcja publiczności, a przede wszystkim krytyki, na treść utworu jest nieuświadomioną obroną przed tym, czego nie chciano w filmie dostrzec (czyli ma ona wartość symptomatyczną). Chcąc uniknąć analizy powodu tych gwałtownych reakcji, zinterpretowano film jako bzdurną weiningerowską historyjkę o wojnie płci, okraszoną przemocą i pornografią, zapominając o tym, że centrum konstelacji przedstawionej w Antychryście, czyli Wiedźma, to tylko inne wcielenie typowej bohaterki von Triera, za każdym razem uosabiającej idealny obraz kobiety wyprodukowany przez patriarchat. Von Trier posłużył się tym obrazem z wirtuozerią, wpisując go w swój wielokrotnie powtarzany schemat kobiety składającej z siebie ofiarę. Zatem w Antychryście Apokalipsa to w rzeczywistości Pasja. Jednak tym razem reżyser pozbawił film jakiegokolwiek sentymentalnego kontekstu, który obecny był na przykład w Przełamując fale czy Tańcząc w ciemnościach. Jak wskazuje reakcja krytyki i publiczności, patriarchalna fantazja pozbawiona takiego kontekstu to czysta trauma. Pokazanie, że tak właśnie jest, to niekwestionowane osiągnięcie von Triera.