Palimpsest urbanistyczno-kulturowy. O złożoności krymskiego miasta Kercz

Abstract

Charakter miasta zależy nie tylko od zamieszkujących je obecnie mieszkańców, ale i od tych wszystkich, którzy kiedykolwiek w nim żyli. Zależy on więc pośrednio od kontekstu geograficznego, historycznego, kulturowego i politycznego. I choć, jak zauważa Zygmunt Bauman, każda władza administracyjna dąży do monopolizacji kartografii, to jednak „monopol jest nie do utrzymania w mieście przypominającym palimpsest, gdzie kolejne poziomy wydarzeń historycznych nakładają się na siebie; mieście, które wyłoniło się i ciągle się wyłania na drodze wybiórczej asymilacji rozmaitych tradycji i równie wybiórczej absorpcji kulturowych innowacji”2 . A przecież tylko nieliczne miasta nie posiadają głębszych warstw – korzeni3 , większość miast świata (czy to dużych, czy to małych) jest swoistym palimpsestem urbanistyczno-kulturowym, którego poszczególne warstwy odnoszą się do kolejnych etapów dziejów miasta czy regionu. Oczywiście, najsłynniejszym palimpsestem miejskim jest Rzym. Charakterystyczna jest pewna ciągłość „Nieśmiertelnego Miasta”: to wspólnota kulturowa jego mieszkańców wszystkich epok. Z punktu widzenia antropologa znacznie ciekawszy jest jednak taki przykład palimpsestu, który ukazuje złożoność kulturową miasta w sposób bezpośredni, poprzez kontrasty kolejnych warstw archeologicznych i duże zróżnicowanie doświadczeń architektoniczno-wizualnych. Taki charakter mają tylko miasta leżące na styku kultur, na pograniczu cywilizacji – a nie te, które jak Rzym, są ich centrami.