The dark glory : Robinson Jeffers and his philosophy of earth time and things

Abstract

Książka podejmuje próbę przedstawienia filozofii zmarłego w 1962 roku kalifornijskiego poety Robinsona. Jeffersa. Zaprezentowany jest on jako pisarz kalifornijski Ca nie amerykański), bowiem jego życie — a przede wszystkim jego myśl — wyrastają ze swoistej filozofii pejzażu, jego przemian geologicznych, a tak*e z uważnej i troskliwej obserwacji przedmiotów udostępniających się człowiekowi w tymże krajobrazie. Radykalizm myśli Jeffersa polega na dramatycznej krytyce tradycji filozoficznego humanizmu, któremu poeta zarzuca (mvśl ukazana w niniejszej pracy w świetle koncepcji Martina Heideggera) pozbawienie człowieka należnego mu miejsca w porządku świata. Jeffersa, podobnie jak wcześniej Nietzschego a równolegle Heideggera, interesuje kwestia wyalienowania ludzkiego myślenia, które nie pozostaje już w żadnym związku z autentycznym Byciem. Próbę rekonstrukcji owego właściwego żywiołu myślenia podejmuje Jeffers za pośrednictwem medytacji nad pejzażem, którego zasadniczym powołaniem jest postawienie człowieka w obliczu tego co nie-człowiecze i przed-człowiecze (nonhuman i prehuman) po to, by doprowadzić do zdekonstruowania tradycji przyznającej człowiekowi uprzywilejowane (a więc fałszywe) miejsca w planie natury. Mamy zatem do czynienia z dwoma procesami: jeden to przesunięcie ciężaru myśli z człowieka na bycie-w-świecie (uncentering), drugi zaś wiedzie ku pozbawieniu myśli jej sztucznego humanistycznego nalotu (unhumanizing). Taki obraz myślenia musi skierować poetę ku reinterpretacji historii, literatury, filozofii i polityki; zadanie to zostaje podjęte przez odsłonięcie tego, co Heidegger nazywa dingliche Unterbau, a co można oddać jako “materialną podstawę ludzkiej egzystencji”. A więc nowa filozofia człowieka musi być nową filozofią przedmiotu. Jednym z głównych zamierzeń pracy jest wskazanie, iż poglądy Jeffersa nie są wynikiem chwilowych stanów emocjonalnych, lecz przeciwnie — stanowią ogniwo w długiej ewolucji pewnego myślenia filozoficznego, które zostaje tu okreslone jako ahumanizm. Jego istota zdaje się spoczywać w Nietzscheańskiej refleksji nad perspektywistycznym charakterem ludzkiego poznania oraz historią jako Wiecznym Powrotem (Wiederkunft), a także w fenomenologicznej analizie przedmiotowej podstawy ludzkiego bytu. Jeffers podejmuje więc tak istotne wątki i metafory obecne w pismach Nietzschego, jak ‘otchłań’, teologia ‘śmierci Boga’ czy pierwotne okrucieństwo stanowiące warunek jednostkowych bytów (tę myśl dzieli poeta z Heideggerem i jego analizami zawartymi we Wstępie do metafizyki). Do niemieckiego filozofa zbliża też Jeffersa koncepcja “mrocznej chwały” czy “mrocznego światła” (dar}c shining) prowadząca z kolei wprost do antycznych antecedensów filozoficznych, zwłaszcza zaś do filozofii presokratejskiej.