| Abstrakt: | W 2007 r. minęła 62 rocznica narodzin „Dziennika Polskiego”, pisma, które przez
pierwsze powojenne lata usiłowało pełnić rolę ogólnopolskiego dziennika i jednocześnie
pisma literackiego, a które miało niebagatelny wpływ na rozwój intelektualny i kulturalny nie
tylko Krakowa, ale także naszego kraju.
25 stycznia 1945 r. ukazał się pierwszy numer „Dziennika Krakowskiego”, który
zapoczątkował dzieje „Dziennika Polskiego”. Od 4 lutego pismo zaczęło ukazywać się pod
nową nazwą, wtedy też „Dziennik Polski” przejęła Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”. Głównym celem pracy jest przedstawienie rozwoju „Dziennika Polskiego” w latach
1945-1970 i ukazanie zmian, jakie zachodziły pod wpływem sytuacji społeczno-politycznej
oraz udowodnienie, że „Dziennik Polski”, niezależnie od pełnienia funkcji informacyjnej,
znaczną uwagę przywiązywał do problematyki kulturalnej i oświatowej, a w jej obrębie
szczególną uwagę poświęcał książce i jej upowszechnianiu. Przedmiotem badania jest 26 roczników „Dziennika Polskiego” (8122 numerów),
jednakże należy w tym miejscy zaznaczyć, że w 1970 r. do badań wzięto numery od
1 stycznia do 2 kwietnia (77 numerów), co było związane z zakończeniem pełnienia funkcji
redaktora naczelnego przez Mieczysława Kietę47 i stanowi pewną cezurę w dziejach gazety
oraz jego dodatki tematyczne ukazujące się w latach 1945-1970. Do badań wykorzystano
wszystkie numery pisma z tych lat, materiały zachowane w redakcji „Dziennika Polskiego”
i w prywatnych archiwach, materiały przechowywane w Archiwum Państwowym miasta
Krakowa oraz raporty Ośrodka Badań Prasoznawczych w Krakowie.W pracy wykorzystano metodę analizy zawartości prasy, elementy warsztatu historyka
literatury i techniki statystyczne. Przedmiotem badania było 26 roczników „Dziennika
Polskiego” i 22 jego dodatki i kolumny tematyczne. Aby opracować tak obszerny materiał do
części I pracy, całość materiału przeanalizowano pod kątem jakościowej analizy zawartości,a kryterium selekcji stanowiło znaczenie poszczególnych tematów dla życia społecznopolitycznego,
ponadto dokonano ilościowej analizy zawartości 8 numerów „Dziennika
Krakowskiego” (w tym celu zmodyfikowano klucz kategoryzacyjny zawartości dzienników
Ireny Tetelowskiej48). Do II części, poruszającej problematykę książki i jej upowszechniania,
materiał został przeanalizowany w całości. Na potrzeby pracy utworzono klucz
kategoryzacyjny zawierający następujące elementy: Proza na łamach, Poezja na łamach,
Fraszki i utwory satyryczne na łamach, Sztuki sceniczne na łamach, Informacje o twórcach,
Biblioteki i archiwa, Księgarnie i antykwariaty, Wydawnictwa, Recenzje, Informacje
0 książce, Publikacje o literaturze, Akcje, Imprezy literackie, Wystawy, Kluby literackie
1 czytelnicze, Konkursy i plebiscyty czytelnicze, Aukcje, kiermasze i targi książki,
Wypowiedzi inne.
Ilościowa analiza omawianych zagadnień znalazła swoje odzwierciedlenie w 20%
próbie reprezentatywnej, do badania wzięto co 5 numer pisma zaczynając od numeru
pierwszego, uwzględniając w nim dodatki niesamoistne takie jak: „Oświata i Wychowanie”,
„Sport i Wychowanie”, „Nauka i Wiedza”, „Prawo i Życie”, „Dziennik Sportowy”, „Kolumna
Młodych”, ’’Literatura i Sztuka”, „Walka”, „Kobieta w Polsce i Swiecie”, „Kolumna
Młodych”, „Lajkonik”. W latach 1945-1950 przypadło do badań po 75 numerów, w 1951 r. -
71 numerów, w latach 1952-1969 po 65-66 numerów, w 1970 r. - 19 numerów.
Do badań w II części pracy nie uwzględniono dodatków samoistnych wydawniczo,
które zasługują na odrębne opracowanie. Praca składa się z dwóch części. Pierwsza część obejmuje dzieje „Dziennika
Polskiego” w latach 1945-1970, a wprowadzeniem do niej jest rozdział „Społecznopolityczne
uwarunkowania działalności prasowo-wydawniczej w latach 1945-1970”, który
uzupełnia kolejny rozdział pt. „Lokalne konteksty: krakowski ośrodek wydawniczy
w pierwszych latach powojennych”.
W rozdziale trzecim opisano powstanie i rozwój „Dziennika Krakowskiego” (pod
takim tytułem pismo ukazało się po raz pierwszy, później zmieniło nazwę na „Dziennik
Polski”), omówiono w nim szczegółowo powstanie pisma, warunki pracy, skład redakcji oraz dokonano ilościowej i jakościowej analizy zawartości ośmiu numerów „Dziennika
Krakowskiego”.
W kolejnych rozdziałach przedstawiono rozwój i tematykę „Dziennika Polskiego”
w latach 1945-1948, 1949-1956 i 1957-1970, a uwzględniono w nich m.in. zmianę tytułu
pisma w 1945 r„ wysokość nakładów i cenę, skład redakcji, stałe działy i rubryki,
organizowane akcje, konkursy, przeprowadzone ankiety, tematykę, a także zaprezentowano
dodatki i kolumny tematyczne pisma ukazujące się w tychże latach („Akademik Krakowski”,
„Dziennik Literacki”, „Dziennik Młodych”, „Dziennik Sportowy”, „Gazeta Dzieci”,
„Ilustracja Polska”, „Kobieta w Polsce i Świecie”, „Kolumna Młodych”, „Kolumna
studencka”, „Lajkonik”, „Literatura i Sztuka”, „Myśl Akademicka”, „Nauka i Wiedza”, „Od
A do Z”, „Oświata i Wychowanie”, „Prawo i Życie”, „Problemy zdrowia fizycznego
i psychicznego”, Sport i Wychowanie Fizyczne”, „Sprawy Słowiańskie”, „Walka”, „Życie
Gospodarcze”, „Życie Sportowe”).
Kolejny rozdział zatytułowany „"Dziennik Polski" w świetle ocen Wydziału
Propagandy KW PPR i KW PZPR w Krakowie” powstał w oparciu o materiały
przechowywane w Archiwum Państwowym m. Krakowa: akta Urzędu Wojewódzkiego,
protokoły posiedzeń Kolegium Prasowego Wydziału Propagandy Komitetu Wojewódzkiego
PPR w Krakowie z lat 1946-1948, dokumenty Wydziału Propagandy KW PZPR z lat 1954-
1970 (tu między innymi wykorzystano oceny i informacje dotyczące działalności redakcji
„Dziennika Polskiego”, protokoły posiedzeń Komisji Prasy, Wydawnictw KW PZPR,
protokoły posiedzeń Komisji KW PZPR ds. Prasy i Wydawnictw, informacje dotyczące
działalności Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, informacje dotyczące działalności POP
przy redakcjach prasy, radia, TV), protokoły ingerencyjne dotyczące „Dziennika Polskiego”
z lat 1960-1963, 1965-1968. W rozdziale tym przedstawiono ocenę pisma i jego niektórych
dodatków, zamieszczanych artykułów, pracy redakcji, poszczególnych dziennikarzy, POP
działającej przy redakcji pisma, ocenę problematyki kulturalnej, światopoglądowej i ideowej,
a także zaprezentowano ingerencje cenzorskie.
Podsumowującym pierwszą część pracy jest rozdział „Cóż to byłby za Kraków...”.
Druga część obejmuje problematykę książki i jej upowszechniania, a wprowadzeniem
do niej jest rozdział „Wybrane problemy kultury książki w Polsce w latach 1945-1970”.
W kolejnym rozdziale pt. „Problemy kultury książki na łamach "Dziennika Polskiego"
w latach 1945-1970 w świetle statystyki” przedstawiono analizę ilościową publikacji dotyczących książki i jej upowszechniania, wypowiedzi dziennikarskich i niedziennikarskich,
a następnie analizę ilościową publikacji z podziałem na 4 główne części: Instytucje związane
z książką, Problematyka książki, Upowszechnianie książki, Wypowiedzi Inne.
W rozdziale zatytułowanym „Instytucje związane z książką na łamach "Dziennika
Polskiego"” opisano publikacje związane z wydawnictwami, księgarniami i antykwariatami
oraz bibliotekami i archiwami, następnie zaprezentowano „Problematykę książki na łamach
"Dziennika Polskiego"”, a w szczególności utwory literackie zamieszczane w piśmie,
recenzje, artykuły i informacje o książce, publikacje o twórcach.
W rozdziale „Upowszechnianie książki na łamach "Dziennika Polskiego"”
przedstawiono organizowane przez Redakcję „Dziennika Polskiego” akcje, ankiety, konkursy
i plebiscyty związane z książką oraz inne formy propagowania książki takie jak aukcje,
kiermasze, targi książki, wystawy, imprezy literackie, kluby literackie i czytelnicze,
publikacje o literaturze.
Rozdział „Wypowiedzi inne” uzupełnia tę część pracy, a kończy ją rozdział
podsumowujący.
Pracę zamykają aneksy, w których zamieszczono spis utworów literackich
opublikowanych w latach 1945-1970 na łamach „Dziennika Polskiego” i jego dodatków
niesamoistnych, bibliografia oraz indeks nazwisk i kryptonimów.
Praca niniejsza nie pretenduje do miana monografii, pomimo tego, iż pierwsza część
poświęcona jest powstaniu, rozwojowi i tematyce pisma. Wiele tematów jedynie
zasygnalizowano. Ważnym wydaje się podjęcie kolejnych badań i zaprezentowanie
w następnych pracach m.in. sylwetek redaktorów naczelnych i pozostałych pracowników
pisma, ukazanie wpływu kolejnych redaktorów naczelnych na pismo i tematy w nim
zamieszczane, sposobów przedstawiania ważnych wydarzeń w „Dzienniku” i porównanie ich
z publikacjami dotyczącymi tych tematów w innych gazetach, dogłębne zbadanie sprawy
nakładu i kolportażu „Dziennika Polskiego”. Przedmiotem badań była przede wszystkim
sama gazeta i jej zawartość, jednakże w pierwszej części poszerzono część informacji, które
mogą być przydatne w opracowaniu pełnej monografii pisma. Również wspomnienia, które
wykorzystano do pracy -z perspektywy dnia dzisiejszego - mogłyby ulec weryfikacji.
Głównym celem niniejszej pracy było udowodnienie, że „Dziennik Polski”,
niezależnie od tego, iż był dziennikiem ogólnoinformacyjnym oraz niezależnie od panującej
sytuacji politycznej, bardzo dużo uwagi poświęcał szeroko pojętej książce i jej
upowszechnianiu, a przeprowadzone badania w pełni tę tezę potwierdzają. |