Abstrakt: | Rozpoczęta w 1999 roku reforma polskiego szkolnictwa od samego początku
stała się przedmiotem zainteresowań badaczy. Jej twórcy zakładali kompleksowe
i długofalowe działania w celu wprowadzenia zmian w procesie kształcenia
i wychowania, a za ich pośrednictwem także w wykształceniu i postawach życiowych
Polaków.
Funkcjonująca reforma budziła i budzi wiele kontrowersji. Właściwie już od
samego początku - 1 września 1999 roku - działała dobrze. Wiele jej niedociągnięć
i błędów powodowało narastanie istniejących problemów w polskiej oświacie.
Kolejne rządy wprowadzały jedynie zabiegi kosmetyczne, które nie miały
większego wpływu na usprawnienie działającego systemu. Brak przygotowania samych
wykonawców reformy – nauczycieli – którzy musieli poruszać się po „omacku”,
stanowiło jedną z największych przeszkód powodzenia reformy.
Jak wspomniano wcześniej, reforma miała na celu wprowadzenie zmian
w procesie kształcenia i wychowania. Autorka pracy podjęła zatem próbę zanalizowania
tego procesu. Przedmiotem zainteresowania stał się „ Zreformowany system edukacji
i jego wpływ na kształcenie oraz wychowanie dzieci w publicznych szkołach
podstawowych. Studium politologiczne”.
Celem pracy jest ukazanie, jak zmienił się sposób kształcenia i wychowania
w polskiej publicznej szkole podstawowej w wyniku zreformowania systemu edukacji.
Do zrealizowania celu pracy postawiono hipotezy naukowe. W pracy autorka
przyjęła hipotezę ogólną oraz podporządkowane jej hipotezy szczegółowe:
1.0. Reforma edukacji ma negatywny wpływ na wychowanie i kształcenie dzieci
publicznych szkołach podstawowych.
1.1. reforma edukacji nie wpłynęła w znacznym stopniu na wyrównanie szans
edukacyjnych,
1.2. wprowadzony awans zawodowy nauczycieli spowodował ich oddalenie
się od realizowania procesu dydaktycznego i wychowawczego,1.3. rozwinęła się w znacznym stopniu biurokracja dotyczącą procesu
dydaktycznego i wychowawczego,
1.4. skutkiem wprowadzonej reformy nastąpiło nasilenie zjawisk
patologicznych wśród dzieci w publicznych szkołach podstawowych.
Do weryfikacji przedstawionych hipotez zdecydowano się m.in. na zastosowanie
badań ankietowych. Badaniem objęto terytorium Delegatury Śląskiego Kuratorium
Oświaty . Kuratorium pełni rolę nadzoru pedagogicznego i skupia w swej strukturze
wiele Delegatur. Zdecydowano się na wybór jednej. Miało to służyć zróżnicowaniu
obszaru badawczego, gdyż Delegatura w Bytomiu swym zasięgiem obejmuje
następujące miasta: Chorzów, Bytom, Piekary Śląskie, Siemianowice Śląskie,
Świętochłowice oraz powiat tarnogórski. Ze względów technicznych i finansowych
badaniem objęto po jednej placówce szkolnej w każdym mieście oraz dwie placówki
szkolne w powiecie tarnogórskim.
Analizie zostały poddane tylko publiczne szkoły podstawowe z wyłączeniem
szkół integracyjnych i specjalnych.
Ankiety zostały skierowane do pięciu grup respondentów: dyrektorów szkół,
pedagogów szkolnych, nauczycieli wychowawców klas szóstych, uczniów klas
szóstych i ich rodziców. Badania przeprowadzono w miesiącu maju roku szkolnego
2005/2006.
Autorka pracy zdecydowała się na wyżej wymienione grupy gdyż
przedstawiciele są uczestnikami i realizatorami systemu szkolnictwa. To ich
spostrzeżenia mają duże znaczenie i mogą stanowić podstawę do dalszych prac w tym
zakresie.
Analiza i wyniki przeprowadzonych badań stanowią jeden z rozdziałów pracy.
Składa się ona z czterech rozdziałów i ma charakter teoretyczno – empiryczny.
W rozdziale pierwszym, noszącym tytuł Rozwój szkolnictwa w Polsce zostały
zawarte zagadnienia związane z teorią szkolnictwa oraz przemianami w polskim
szkolnictwie po II wojnie światowej. Omówione zostały takie pojęcia jak oświata,
polityka oświatowa, system oświaty, edukacja, polityka edukacyjna, system edukacyjny
i system szkolny, cele i formy kształcenia, role i funkcje wychowania, kapitał ludzki.
Natomiast w kontekście przeobrażeń w polskim szkolnictwie po II wojnie światowej
omówiono kolejne próby reformowania polskiego systemu szkolnictwa oraz ich
rezultaty. Podjęto także próbę ukazania zaistniałych zmian w polskim szkolnictwie
i ich dalszych konsekwencji po okresie transformacji.Rozdział drugi zawiera zagadnienia związane z najnowszą reformą edukacji
i nosi tytuł Konsekwencje reformy edukacyjnej z 1999 roku. W tym rozdziale podjęto
próbę analizy mechanizmów omawianej reformy, ich celów i metod osiągania. Starano
się przedstawić kolejne etapy wdrażanych zmian. Podjęto również próbę ich oceny
i analizy konsekwencji.
W kolejnym trzecim rozdziale, noszącym tytuł Badania własne, dokonano
prezentacji i analizy techniki przeprowadzonych badań własnych. Scharakteryzowano
obszar terenu badawczego, przedstawiono próbę badawczą. Następnie kolejno
dokonano analizy poszczególnych wyników badań wszystkich grup respondentów
poddanych badaniu.
W rozdziale czwartym, zatytułowanym Zamiast podsumowania, dokonano
weryfikacji hipotez badawczych. Przedstawiono także wyniki badań przeprowadzonych
przez inne podmioty a dotyczących tematyki reformy edukacji. W dalszej części
podjęto próbę pokazania wyzwań stojących przed polskim szkolnictwem związanych
z członkostwem Polski w Unii Europejskiej. Ważnym zagadnieniem omawianym w tym
rozdziale jest także globalizacja i jej wpływ na oświatę. Ostatnim omawianym
elementem jest znaczenie kapitału ludzkiego i kapitału społecznego.
W przedstawionej dysertacji posłużono się różnym źródłami informacji. Główne
źródło stanowiła literatura przedmiotu. Wykorzystano także badania przeprowadzone
przez inne podmioty w zakresie tego tematu, celem ukazania i porównania uzyskanych
wyników badań. Kolejne źródło stanowią czasopisma fachowe i branżowe z zakresu
metodyki edukacji i oświaty. Niezwykle ważne okazały się także akty prawne, które są
podstawą działania polskiego systemu edukacji. W pracy wykorzystano również źródła
internetowe.
Wprowadzona reforma w 1999 roku zapoczątkowała etap zmian w zakresie
edukacji. Realizacja założonych celów oraz osiągnięć pożądanego stanu w edukacji
w znacznej mierze zależny od poziomu przygotowania nauczycieli, ich postaw,
sposobu myślenia, nastawienia i gotowości do zmian. Warto tutaj wspomnieć, że
ukazało się wiele publikacji na temat przygotowania nauczycieli do prac
w zreformowanej szkole. Wśród innych autorów należy wymienić: m.in.: J. Kuźma,
J. Szempruch, A. Rosół i M.S. Szczepański, E. Putkiewicz, M. Zahorska, M.Kamińska,
M. Kamińska – Juckiewicz.Aktualnie notuje się wzrost zainteresowania problemami edukacji. Szczególną
uwagę zwraca się na ich powiązanie z życiem społecznym. Pisał o tym m.in.
J. Szczepański, mówiąc, że system edukacyjny jest jednym z podsystemów
społecznych. Systemu wielostronnie powiązanego z życiem i funkcjonowaniem danego
społeczeństwa.
Niestety olejne zmiany dokonywane w systemie edukacji w niewystarczającym
stopniu biorą pod uwagę te zależności.
Społeczny sens edukacji potwierdzony zostaje w słowach Z. Kwiecińskiego,
który pisze: „Edukację rozumiem jako ogół działań, procesów i warunków
sprzyjających rozwojowi człowieka, a rozwój jest określany między innymi poprzez
lepsze rozumienie siebie i relacji ze światem, skuteczniejszą kontrolę własnych
zachowań i większe sprawstwo wobec procesów zewnętrznych”.
Z przedstawionej definicji należy wnioskować, że system edukacji pozostaje
w związku z innymi systemami, takimi jak: społecznym, politycznym, gospodarczym
czy ekonomicznym.
Jest to oddziaływanie wzajemne, ponieważ wymienione systemy oddziaływają
na system edukacji i odwrotnie.
Ulegający ciągłym przemianom system polskiej edukacji, jak autorka pracy
starała się wykazać w poniższym opracowaniu, nie zawsze zmierza w dobrym kierunku.
Ważnym jest, jednak aby złe konsekwencje przemian usuwać na bieżąco, w drodze
kompetentnej ewaluacji, gdyż w przeciwnym razie może rodzi poważne konsekwencje.
Współczesna oświata musi przystosować się do ciągle zmieniającej się
rzeczywistości. Jak pokazuje czas, w naszym kraju nastąpiły na przełomie kilkunastu
ostatnich lat przeobrażenia związane ze zmianą systemową, członkostwem w Unii
Europejskiej oraz coraz bardziej z zaznaczającymi się wpływami procesów globalnych.
Przekształcenia w sferze politycznej, ekonomicznej oraz kulturowej wzmagają także potrzebę reformowania systemu edukacji, który z jednej strony powinien przystosować
się do zmieniającego świata, a z drugiej podejmować starania aby również kreować
nowe realia życia. |