| Abstrakt: | W niniejszej pracy podjęto próbę zbadania stadiów fosylizacji języka u uczących się i użytkowników języka angielskiego na poziomie zaawansowanym. W rozdziale pierwszym przedstawiono pojęcie fosylizacji w kontekście procesu uczenia się/nauczania języka obcego. Omówiono teorie wyjaśniające charakter opisywanego zjawiska, oraz próby zdefiniowania problemu. Kolejno ukazano zakres występowania oraz symptomy procesu fosylizacji, oraz ich wpływ na jakość kompetencji językowej wyrażanej za pomocą produkcji językowej ustnej i pisemnej. Rozdział drugi prezentuje wieloaspektowy charakter fosylizacji na tle rozwoju interjęzyka. Omówiono wpływ zjawiska na przebieg procesu uczenia się używania języka, ze szczególnym uwzględnieniem czynników odpowiedzialnych za jakość w/w procesu. Rozdział trzeci stanowi opis schematu badań empirycznych mających na celu wyróżnienie i scharakteryzowanie stadiów fosylizacji u uczących się i użytkowników języka angielskiego na poziomie zaawansowanym. Próbę stanowili studenci piątego
roku studiów zaocznych Filologii Angielskiej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Badania właściwe przeprowadzono w oparciu o dwa narzędzia badawcze, tj. kwestionariusz osobowy i próbki tekstu ustnego i pisemnego. Szukając odpowiedzi na główne pytanie badawcze dotyczące zakresu i stopnia fosylizacji u
uczestników badań wyodrębniono wyznaczniki fosylizacji odpowiadające symptomom sfosylizowanego języka pisemnego i mówionego. Badania miały charakter diagnozy podłużnej, na którą składały się trzy pomiary poziomu kompetencji językowej studentów na przestrzeni jednego roku (październik 2005 - październik 2006). W rozdziale czwartym dokonano analizy informacji uzyskanych za pomocą kwestionariusza osobowego. Pozwolił on zebrać wiadomości wstępne dotyczące wieku, płci, wykształcenia itp., grupy badanych oraz informacje na temat doświadczeń językowych próby z perspektywy studenta i nauczyciela. Głównym daniem respondentów była ocena postępów w nauce języka angielskiego, poszczególnych umiejętności, jak również ewaluacja sukcesów i porażek w procesie uczenia się i nauczania języka. Kwestionariusz sprawdził wiedzę badanych na temat fosylizacji języka, symptomów oraz okoliczności sprzyjających jej rozwojowi, ze szczególnym uwzględnieniem objawów fosylizacji u w/w grupy. Jak się okazało, większość badanych jest zadowolona z postępów i osiągnięć językowych, które odnoszą głównie w zakresie gramatyki języka angielskiego oraz ćwiczeniach rozumienia tekstu mówionego i pisanego. Zdarzają się też porażki
językowe, a te związane są z wymową i użyciem słownictwa. Choć badani wydają się być świadomi procesu fosylizacji, nie dopuszczają do siebie myśli, że ten właśnie problem może ich dotyczyć i wymieniają nieznaczne przykłady fosylizacji, jakie zaobserwowali. W rozdziale piątym przedstawiono wyniki trzech pomiarów badań mających na celu sprawdzić poziom kompetencji językowej grupy badanych. Omówiono jakość zarejestrowanych wypowiedzi ustnych i pisemnych, które miały charakter komentarzy studentów w stosunku do wylosowanych przez siebie przysłów i cytatów znanych osób, a następnie porównano wyniki pochodzące z obu typów prowadzonego dyskursu. W rezultacie dokonano klasyfikacji symptomów fosylizacji z podziałem na
ustne i pisemne W przypadku wypowiedzi ustnych kryterium oceny języka stanowiły poprawność i płynność językowa. Pod względem poprawności językowej stwierdzono naruszenie reguł gramatycznych, leksykalnych, morfologicznych i fonologicznych języka docelowego przez próbę. Z kolei w przypadku płynności językowej odnotowano liczne oznaki braku płynności jak np. pauzy wypełnione i puste, powtórzenia, fałszywe „starty” czy nieskończone i nic nieznaczące zdania. Jeśli chodzi o wypowiedzi pisemne, kryterium poprawności językowej nie uległo zmianie, a płynność zastąpiono spójnością tekstu. Niepoprawne formy językowe zaobserwowano w gramatyce, słownictwie, morfologii, ortografii i interpunkcji języka angielskiego, a niespójność wypowiedzi została spowodowana nadużyciem utartych zwrotów językowych. W oparciu o rozwój fosylizacji, o którym przesądziły wyniki pomiaru pierwszego i trzeciego wyróżniono trzy stadia fosylizacji języka, które zostały
przedstawione w rozdziale szóstym. Stadia fosylizacji odpowiadały trzem pomiarom w czasie. Cechą charakterystyczną każdego ze stadium okazały się objawy fosylizacji ich zakres oraz częstotliwość występowania zarówno w języku mówionym jak i pisanym. Cechą wspólną poszczególnych stadiów były również
poprawne i niepoprawne formy językowe, które potwierdziły istniejący w literaturze przedmiotu podział na fosylizację błędnych i bezbłędnych form językowych (ang. erroneous i nnn-ermneHus fossilizatioń). Proporcje liczbowe pokazały przewagę form poprawnych nad niepoprawnymi w języku mówionym i pisanym, a tendencje
zaobserwowane na przestrzeni trzech pomiarów wskazują na wzrost błędnych form językowych porównując stadium 1 i 2, a następnie nieznaczny spadek w użyciu niewłaściwych form języka spowodowany zwiększoną ilością poprawnych zwrotów językowych w przypadku wypowiedzi ustnych. Biorąc pod uwagę teksty pisemne,
zanotowano tendencję rosnącą wśród niepoprawnych wypowiedzi w zestawieniu trzech stadiów. Liczba poprawnych form językowych maleje w stadium 3, spowodowana wcześniej wspomnianym wzrostem niepoprawności językowych. W rozdziale siódmym dokonano porównania tzw. sfosylizowanej
kompetencji językowej (ang. fossihsed competence) badanych studentów z subiektywną oceną znajomości języka, jaką wystawili sobie respondenci w kwestionariuszu. Podjęto próbę wyjaśnienia tych nieścisłości, sugerując przede wszystkim wpływ wysokiej samooceny oraz pewności siebie u większości studentów
i zaproponowano sposób pozwalający przybliżyć uczącym się i użytkownikom języka obcego faktyczny poziom ich kompetencji, a tym samym zakres fosylizacji języka. Ankieta, której przeprowadzenie zasugerowano pozwoli dokładnie przeanalizować język pod kątem poprawności, płynności i spójności wypowiedzi, a rozwiązywana wielokrotnie i w różnych odstępach czasu uświadomi respondentom zmiany językowe, które są nieodzowną częścią procesu uczenia się/nauczania języka. |