| Abstrakt: | Psychologia zeznań świadków jest dość dobrze rozwiniętą dziedziną psychologii
sądowej. Stworzyła ona między innymi katalog kryteriów oceny wiarygodności oraz
zajmuje się usprawnianiem sposobów przesłuchania, tak aby dawały one jak najbardziej
rzetelny materiał dowodowy. Nie ma jednak, jak do tej pory, empirycznej pracy
dotyczącej sądowego przesłuchania świadków i oceniania wiarygodności. Istniejące
opracowania z zakresu przesłuchania i oceniania wiarygodności przedstawiają te
zagadnienia w innych niż sądowy kontekstach lub też są teoretyczno - prawnymi
rozważaniami dotyczącymi tego zagadnienia. Prace empiryczne odnoszące się do
psychologicznych aspektów pracy sędziego pojawiają się w literaturze krajowej
sporadycznie i dotyczą innych zagadnień niż poruszane w niniejszej rozprawie.
Niniejsza praca jest kontynuacją badań własnych nad psychologicznymi regułami oceny
wiarygodności (Maciejski, 2001a) rozszerzonych o nowe aspekty dokonywania oceny
wiarygodności oraz o analizę stosowanych sposobów przesłuchania prowadzących
sędziego do przypisania określonego poziomu wiarygodności świadkom i składanych
przez nich zeznań. Część teoretyczna pracy ukazuje złożoność zagadnienia i prezentuje
holistyczne ujęcie tematu z uwzględnieniem jego interdyscyplinarnego charakteru.
Przedstawiono zatem zarówno epistemologiczno - metodologiczne aspekty dochodzenia
do prawdy sądowej, jak również wprowadzono spojrzenie na problematykę
przesłuchania nie tylko z perspektywy psychologii sądowej i kryminalistyki, ale
również jako element poznania społecznego (przesłuchanie świadka i ocena
wiarygodności na sali sądowej z punktu widzenia psychologii społecznej opisującej
szczególne zjawisko społeczne jakim jest rozprawa sądowa) oraz niedoceniane
w literaturze przedmiotu językowe i logiczno - językowe aspekty przesłuchania.
Praca przedstawia rzeczywistość sali sądowej w zakresie sposobów
przesłuchania świadków i reguł oceniania wiarygodności ich zeznań. Materiał
badawczy ma dać odpowiedź na pytanie, jak często są stosowane poszczególne sposoby
przesłuchania oraz kryteria oceny wiarygodności. Ponadto przeprowadzone badania
i analiza mają na celu ustalenie, które sposoby przesłuchania i zastosowanie których
kryteriów oceniania wiarygodności wpływa (i w jaki sposób) na stopień przypisywanej
wiarygodności świadkom i ich zeznaniom. Efektywnymi sposobami przesłuchania
mogą być te zachowania sędziów, które pozwalają otrzymać wysoce wiarygodny
8
materiał dowodowy, ale również i te które skutecznie wskazują na niską wiarygodność
świadka i/lub jego zeznań.
Dodatkowo, na podstawie badań empirycznych, opisane zostanie zastosowanie
poszczególnych kryteriów wiarygodności przez sędziów. Praca pokazuje wiedzę
badanych w zakresie kryteriów oceniania wiarygodności, ich zaangażowanie
w samoobserwację stosowania poszczególnych kryteriów oraz przedstawia utworzone
na podstawie doświadczeń zawodowych schematy poznawcze dotyczące oceniania
wiarygodności, jak również sposób wykorzystania kryteriów oceny wiarygodności
w praktyce (powszechność stosowania, negatywny bądź pozytywny wpływ na
wiarygodność, łączne występowanie kryteriów oraz kryteriów i sposobów
przesłuchania). |