Abstrakt: | Celem prezentowanej pracy jest próba ukazania stosowanych, w różnych formach
tekstowych, konstrukcji wyrażających chorwacką tożsamość - zarówno indywidualną, jak i
zbiorową. Przedmiotem przedstawianej tu problematyki nie będzie jednak analiza zbadanych
już różnic lingwistycznych. Nie zostaną zatem omówione źródła i badania naukowe
wykazujące systemową odrębność języków serbskiego i chorwackiego3. W zamian podjęta
zostanie próba odtworzenia - w sposób z konieczności niekompletny - swoistych kodów językowych implikujących w wypowiedziach4 narracyjnych zagadnienia tożsamości. W toku
analizy materiału językowego zostaną ukazane te szczególne miejsca w wypowiedziach oraz
powtarzające się w nich centra semantyczne, dzięki którym ustanawiany przekaz nabiera
istotnego znaczenia. Wychodząc z założenia, że pojęcia i symbole budują narodową
tożsamość, wybrany materiał będzie w swej treści zawierał częste porównania sytuujące
narratora w opozycji: ja/my - inny/inni - obcy.
W pierwszym rozdziale poświęconym sytuacji językowej w Europie oraz na obszarze
byłej Jugosławii została dokonana próba analizy kryteriów socjolingwistycznych
decydujących o uprzywilejowaniu językowym, konfliktach językowych oraz tożsamości
jednostkowej i zbiorowej, która wyraża się m.in. poprzez język.
Drugi rozdział to próba ukazania lingwistycznych metod opisu tożsamości w ujęciach,
przede wszystkim etnolingwistycznym oraz psycholingwistycznym.
W trzecim rozdziale dokonana została próba wskazania i analizy czynników
zagrażających tożsamości; ostatni - czwarty rozdział - opisuje różne konteksty przestrzeni
kulturowo - cywilizacyjnej, które konstytuują tożsamość wspólnotową i etniczną.
Immanentnym elementem pracy są egzemplifikacje konstrukcji tożsamościowych
pochodzących z najbardziej reprezentatywnego dla chorwackiego języka internetowego
korpusu językowego. Korpus ten został przeszukany pod względem następujących kategorii:
1. teksty poetyckie;
2. eseistyka o zabarwieniu publicystycznym, w tym prasa codzienna;
3. prace naukowe;
4. narracje historyczne;
5. literatura religijno - patriotyczna;
6. teksty propagandowe i reklamowe.Znaczna część przytaczanych w pracy wypowiedzi narracyjnych jest traktowana jak
konceptualizacje w kognitywnym rozumieniu. Ponadto tak przyjęte rozumowanie podkreśla
stosunek języka jako abstrakcyjnego zjawiska społecznego do otaczającej realnej i irrealnej
rzeczywistości ukształtowanej w świadomości społeczności, rozumianej jako cała ludzkość,
jej ugrupowania etniczne, narodowe i regionalne, a także inne grupy społeczne i pojedynczy
użytkownicy języka.
Analiza materiału językowego eksplikującego różne ujęcia tożsamości została oparta
na źródłowych tekstach narracyjnych pochodzących z internetowego korpusu językowego.
Jako źródło przeszukiwania informacji tekstowych wykorzystano w pracy korpus
języka chorwackiego dostępny pod adresem www.riznica.ihjj.hr7. Celem stworzenia korpusu
języka chorwackiego było umożliwienie użytkownikom Internetu dostępu do bazy
reprezentatywnych tekstów uwzględniających normę języka chorwackiego. Na przykładzie wspomnianego korpusu języka chorwackiego zostały w części
egzemplifikacyjnej pracy przedstawione fragmenty użycia języka naturalnego, które sprzyjają
kategoryzacji znaczenia tożsamości. Kategoryzacja znaczenia przez kontekst wyrosła na
gruncie teorii kognitywnej. Teoria ta, oprócz kategorii językowych i gramatycznych,
uwzględnia oraz zwraca uwagę na kategorie konceptualne. Najogólniej mówiąc, powstają one
w procesie tworzenia pojęć. Proces ten obrazują cytaty zaczerpnięte z korpusu językowego
mieszczącego się w słownikach internetowych, w cybernetycznym wydaniu literatury pięknej,
publicystycznej oraz w bazie danych stworzonej dla tytułów książkowych. |