Pieczęcie miast księstw opolsko-raciborskiego i cieszyńskiego do roku 1740

Abstract

Prezentując główne założenia pracy w pierwszej kolejności sięgnąć należy do definicji samej pieczęci będącej podmiotem poniższych rozważań. W ujęciu podręcznikowym jest ona znakiem rozpoznawczo-własnościowym określonej osoby fizycznej lub prawnej wyciśniętym za pomocą twardego stempla w odpowiedniej masie plastycznej lub farbie, pełniącym potrójną rolę: świadectwa wiarygodności i mocy prawnej, wykładnika woli właściciela oraz środka kontrolującego i zabezpieczającego nienaruszalność pisma lub przedmiotu10; dodać należy jednocześnie, że pieczęć pełni także funkcję informacyjną (propagandową)11. Ponadto terminem tym określamy zarówno pieczęć właściwą, wykonaną za pomocą typariusza, jak i sam tłok pieczętny12. Należy także pamiętać, że warunkiem sformułowania wyczerpującego kwestionariusza badań jest towarzysząca im pogłębiona refleksja nad istotą pieczęci jako źródła historycznego oraz poszczególnych jej typów13. Z drugiej jednak strony pamiętano, że nadmierne zindywidualizowanie badań pozostaje w niezgodzie z prawną wartością samej pieczęci, która przecież jako całość, tak tekstem legendy jak i pełnym wizerunkiem, tworzy pełnowartościowy instrument prawny14. W końcu niezmiernie istotne, wręcz kluczowe, wydaje się być stwierdzenie, że pieczęć nie jest źródłem w pełni samodzielnym, a tym samym potrzebne są studia interdyscyplinarne, łączące metody różnych specjalności po to, aby lepiej zrozumieć zawarte w niej treści15. Sfragistyka ma więc związek z innymi naukami a przykładowo wymienić można heraldykę, dyplomatykę, numizmatykę, genealogię, epigrafikę czy archeologię prawną. Ponadto wyobrażenia i napisy występujące na pieczęciach mają analogie w innych przekazach źródłowych, a w szczególności materiałem porównawczym i uzupełniającym stają się źródła ikonograficzne.16 Niemniej mimo ścisłej łączności sfragistyki przede wszystkim z heraldyką, ma ona również osobne problemy badawcze, rozwiązywane przy pomocy odrębnych metod opracowania.