Baudrillard - teoria - literatura

Abstract

Refleksja Baudrillarda pozwala ujmować literaturę jako miejsce–jedno z ostatnich –w którym wytwarzane są współcześnie relacje społeczne oparte na wymianie symbolicznej, na uwodzeniu, pakcie, darze. Dyskurs francuskiego myśliciela wprowadza do nauki o literaturze pojęcia antropologiczne, dzięki którym możliwe staje się postawienie pytania o funkcję literatury (poezji) w spajaniu i wytwarzaniu wspólnoty. Baudrillard pomaga nam zrozumieć, że owa wspólnota symboliczna może istnieć dzięki literaturze, ponieważ przywraca ona językowi jego rytualny i ceremonialny charakter. Baudrillard pozwala uzasadnić –być może narcystyczne –poczucie literaturoznawcy, że wspólnota zawiązywana przez literaturę, przez narrację, przez sztukę, może się jeszcze opierać postępującemu procesowi dehumanizacji, który wyraża się w podporządkowywaniu wszystkich instytucji humanistycznych i społecznych „niewidzialnej ręce rynku”. Perspektywa nauk humanistycznych ufundowana jest, w ramach tego myślenia, poprzez akt etyczny, akt niezgody na „rzeczywistość”. Literatura ma być w tym ujęciu formą stosunków społecznych, tak jak jest nią, w rozumieniu Baudrillarda, śmierć, która stanowi integralny składnik narracji i poezji. Wspólnota zawiązywana wokół literatury jako tajemnicy, ulotnego doświadczenia życia i śmierci, możliwości wymiany ze zmarłymi, możliwości uwodzenia, to wspólnota odrzucająca hiperrzeczywistość, to wspólno-ta, która nie odnajduje się w wymianie ekonomicznej, nie wyznaje akumulacji (pieniędzy, znaków, dóbr), ale wybiera stratę (pieniędzy), zwrotność (dóbr -darów), anihilację (znaków). Literatura stanowi dla niej miejsce, w którym zawiera się –utracony w symulacyjnej hiperrzeczywistości –okrutny, bolesny, agonistyczny kontakt z innym. Baudrillard mówi: inny jest w nas, pasożytuje na nas tak, jak my pasożytujemy na świecie, nie można się na niego uodpornić ani go zniszczyć, bo wraz z nim unicestwimy również samych siebie. Literatura, poezja wyzwala się spod wszechwładzy informacji, występuje przeciw symulacji, przeciw budowaniu systemu odporności na innego, przeciw manipulującej znakami transpolityce. Wspólnota spajana przez nią domaga się etyki na przekór światu, który powiela, reprodukuje, konstruuje jednolite i totalne dyskursy, światu, który anuluje różnorodność i możliwość wymiany myśli pomiędzy różnymi dyskursami. Baudrillard pokazuje, że podporządkowanie rzeczywistości, seksualności, literatury, totalnym prawom (rynku, pożądania, potrzeb, produkcji znaczenia) wiąże się z zastąpieniem ich przez symulacje. Literatura poprzedza, preceduje przemiany społeczne, światopoglądowe, działa przeciwko alienacji podmiotu w systemie ekonomii zysku, bo sama jest darem myśli, który wymaga kontr-daru, zwrotu, wymiany. Wspólnota spajana przez literaturę jest „nihilistyczna” w geście odrzucenia hiperrzeczywistości symulacji, imperatywu konsumpcji, wiary w akumulację i zysk. Jest terrorystyczna, bo nie zgadza się na świat „dobra”, „sprawiedliwości” i „prawa”, w imię których pro-wadzi się transmisje wojen bez ofiar, wyświetla filmy o Holokauście z happy endem, a zwierzęta karmi resztkami ich bliźnich. Wspólnota spajana przez literaturę nie wyrzeka się zła i śmierci, jako odwrotności dobra i życia, nie wierzy w prawdę historii konstruowaną w nowoczesnych mediach. Nihilizm Baudrillarda należy rozumieć jako strategię terrorystyczną wymierzoną przeciw teorii i systemowi.