Ponowne odkrycie raju? Eberharda Hilschera reminiscencje stron rodzinnych

Abstract

Reminiscencje stron rodzinnych Eberharda Hilschera nie są nacechowane stygmatem przeszłości, nie dominuje w nich również dyskurs emocjonalny. Pisarzowi nie chodzi o przypomnienie towarzyszących czasom dzieciństwa emocji, o wyrażenie żalu za utraconą ojczyzną ani o werbalizację informacji o osobiście doznanych krzywdach. W omawianych tekstach brak sentymentalizmu i nostalgii, nie pojawia się również tak typowa dla Heimatliteratur idealizacja stron rodzinnych. Przywołując motywy utraty stron rodzinnych i powrotu do nich, pisarz wprowadza wprawdzie pewne elementy literatury ojczyźnianej, lecz motywy te przetwarza, eksplikując ich uniwersalny potencjał znaczeniowy. Powracającymi elementami lokalnej przestrzeni są: ul. Łużycka, położony przy niej rodzinny dom, postać ojca, Muzeum Regionalne w Świebodzinie oraz jodła zasadzona w dniu narodzin pisarza: nie służą one jednak rekonstrukcji utraconej przeszłości ani nakierowanej na samą siebie deskrypcji krajobrazu, lecz stają się pretekstem do rozważań o wymiarze bardziej ogólnym. Wychodząc od indywidualnego przeżycia, pisarz ukazuje swoją historię jako metaforę ludzkiego losu: utraty, nieszczęścia i przemijania, które rozgrywają się zawsze i wszędzie i są doświadczeniem wspólnym dla całej ludzkości. Hilscher patrzy na swój raj z perspektywy człowieka twórczego, artysty, który dyskurs o stronach rodzinnych inkrustuje dyskursem o ludzkiej naturze oraz o artyście, odrywając swoje teksty od tradycji Heimatliteratur. Ową nadwyżkę znaczeniową uznać można właśnie za differentia specifica literatury utraconej ojczyzny pióra Eberharda Hilschera. Podejmując topos Heimatu jako raju utraconego, pisarz uświadamia jednocześnie, iż utrata jest paradoksalnym warunkiem powrotu: ten jednak może się dokonać jedynie na kartach literatury i za pośrednictwem poetyckiej wyobraźni. W tym sensie Heimat wyznacza w twórczości Hilschera niedookreśloną i nienazwaną przestrzeń imaginacji, w której dokonuje się apoteoza kreacyjnych możliwości artysty.