| Abstrakt: | Przedmiotem badań mojej pracy jest stanowisko nihilimu metafilozoficznego, którego wzorcowym przykładem jest Tractatus logico-philosophicus L. Wittgensteina. Metafilozoficzne dociekania w Traktacie kończą się słynną konkluzją: filozofia nie ma sensu, a mówiąc dokładniej zdania filozoficzne nie są zdaniami sensownymi tylko
pozornymi. Analizując to stanowisko opieram się na badaniach takich filozofów jak m.in.
M. Dummett, A. Ambrose, M. Lazerowitz, J. Woleński, K. Ajdukiewicz.
Nihilizm metafilozoficzny, jak sama nazwa wskazuje, kwalifikuję jako pewną orientację metafilozoficzną. O samej metafilozofii traktuje pierwszy rozdział niniejszej pracy. Dyscyplina ta zostaje w nim określona jako część filozofii, a dokładniej jej metodologia. Problematyka metafilozoficzna jest problematyką epistemologiczną, więc
metodologia filozofii pyta m.in. o poznawczą wartość swojego przedmiotu dociekań.
Zakładając metanaukowy rodowód metafilozofii, stawiam tezę, że powinna ona próbować zaadaptować na swój grunt terminologię obecną we współczesnej filozofii nauki. Przykładem takiej próby adaptacji są pojęcia metafilozoficznego uteoretyzowania filozofii oraz filozoficznej gry epistemicznej, za pomocą których wskazuję na kilka trudności związanych z próbą interpretowania filozofii jako jednej z nauk.
Drugi rozdział poświęcony jest w całości Tractatus logico-philosophicus Wittgensteina. Głównym celem tej części pracy jest wskazanie na źródło nihilizmu metafilozoficznego, czyli na założoną przez filozofa klasyczną semantykę. Wittgenstein operując warunkowoprawdziwościową teorią znaczenia, utożsamia znaczenie zdania z
jego warunkami prawdziwości. Odmawia zdaniom filozoficznym sensu, a co za tym idzie wszelkiej wartości poznawczej, uzasadniając to tym, że nie można ustalić co jest warunkiem ich prawdziwości, a więc nie można ustalić ich znaczenia. Korzystając z nowszej terminologii epistemologicznej, można powiedzieć, że Wittgenstein próbuje interpretować zdania filozoficzne w myśl realizmu semantycznego. Filozofia nie spełnia
warunków sensowności postawionych przez realistyczną semantykę, więc jest językiem nonsensownym.
W celu lepszej prezentacji stanowiska nihilizmu metafilozoficznego jako koncepcji zakładającej wspomniany realizm, w trzecim rozdziale adaptuję na grunt metafilozofii spór tzw. semantycznego realizmu z semantycznym antyrealizmem. Autorem semantycznej interpretacji sporu o realizm jest M. Dummett. Proponuje on, żeby wszelkie spory dotyczące realności przenieść na grunt semantyki. Zamiast mówić o istnieniu czy poznawaniu jakiejś rzeczywistości, proponuje on poddać analizie pewną klasę zdań odnoszącą się do spornego fragmentu świata (mogą to być zdania o świecie fizycznym, o przeszłości itp.). Realista twierdzi, że zdania należące do rozpatrywanej klasy odnoszą się do jakiejś rzeczywistości, która istnieje niezależnie od ludzkiej wiedzy, oraz sprawia ona, że wartość logiczna tych zdań jest zdeterminowana. Antyrealizm to pogląd przeciwny
wobec realizmu, twierdzący, że zdania, których nie można w żaden sposób sprawdzić nie mają wartości logicznej. Rzeczywistość opisywana przez antyreal i styczny język jest pewnego rodzaju konstrukcją, co sprawia, że jest zależna od podmiotu ją poznającego.
Semantyczna interpretacja sporu o realizm dokonana przez M. Dummetta, jest dobrą podstawą dla analizy metafilozoficznego stanowiska Wittgensteina, ponieważ korzysta z tej samej logicznej płaszczyzny jaką jest teoria znaczenia. Nihilizm metafilozoficzny wydaje się opierać na klasycznej semantyce. Spór o sensowność zdań filozoficznych przypomina semantyczny spór o realizm odnośnie do klasy zdań filozoficznych.
Powstaje pytanie, jaki ma mieć charakter metafilozofia, na gruncie której spór ten będzie realizowany? Odrzucam semantyczny realizm metafilozoficzny jako stanowisko prowadzące do zbyt wielu trudności. Antyrealizm zaś wydaje się dostarczać modelu filozofii, który bardziej odpowiada jej faktycznemu stanowi, oraz pozwala uniknąć trudności do jakich prowadzi realizm. Przyjęcie antyreal i stycznej metafilozofii pociąga za
sobą pewne istotne dla rozumienia filozofii konsekwencje, które pociągają za sobą rewizję znaczenia tego pojęcia. Podstawowa kwestia to odrzucenie poszukiwania prawdy jako celu filozofii. W zamian za to, proponuję za cel filozofii przyjąć dążenie do rozumienia ludzkiej kultury, a w szczególności do rozumienia, jakie filozoficzne konsekwencje niesie za sobą rozwój wiedzy. W tym celu posługuję się pojęciem „konsekwencji interpretacyjnej” pochodzącym od K. Ajdukiewicza i J. Woleńskiego. Kwestie te omówione są w ostatnim czwartym rozdziale, który zakończony jest interpretacją stanowiska nihilizmu metafilozoficznego w myśl przyjętej antyreal i stycznej metafilozofii. |