Phantastik im Zeichen der Postmoderne. Eberhard Hilschers Roman "Die Weltzeituhr"

Abstract

W powieści "Die Weltzeituhr" [1983] Eberharda Hilschera realizm świata przedstawionego miesza się z fantastyką: opisom odkryć, wynalazków i wydarzeń historycznych rozgrywających się w latach 1928-1962 towarzyszą sceny, w których zwierzęta przemawiają ludzkim głosem, z grobu wstają zjawy-impotenci o wampirycznym zacięciu, transformacji ulegają czas i przestrzeń, ożywają marmurowe posągi, a z obrazu namalowanego przez głównego bohatera wyłania się galopująca na delfinie śmierć, by zabrać go w ostatnią podróż. Wydaje się, że w świecie tym wszystko jest możliwe, co zapowiada już imię głównego bohatera (Guido Möglich czyli Guido ‘Możliwy’). Elementy niesamowite idą przy tym w parze z poetyką cudowności, science-fiction oraz mitu. W rezultacie mamy do czynienia z fantastycznym synkretyzmem, wielopłaszczyznowym i barwnym kolażem klasycznych motywów fantastyki, nierzadko wzajemnie się relatywizujących. Celem niniejszego artykułu jest ukazanie, że fantastyka w powieści "Die Weltzeituhr" konstytuuje się w oparciu o estetykę postmodernizmu, którego głównymi wyznacznikami są pluralizm, różnorodność i relatywizm. Efektem owego współdziałania jest powstanie postmodernistycznej fantastyki, manifestującej się zarówno na poziomie histoire jak i discourse i znoszącej zgodnie z postulatem ‘ojca postmodernizmu’, amerykańskiego teoretyka i krytyka kultury Leslie Fiedlera (Cross the Border – Close the Gap) granicę między kulturą masową i sztuką wysoką. Sięgając do fantastyki autor powieści bawi się językiem i prowadzi z czytelnikiem intelektualną grę, wykorzystując ją jednocześnie jako medium destrukcji i dekonstrukcji prowadzonej narracji. Zwrot ku klasycznym motywom fantastycznym służy przede wszystkim ich rekombinacji i ma uzmysłowić fakt, iż w czasach, gdy napisano już wszystkie wielkie historie, można tylko świadomie czerpać z tego, co już stworzono. Wielość form fantastycznych otwiera jednocześnie szerokie pole do wielu interpretacji utworu, z których tą jedną, sugerującą, iż chodzi o samą przyjemność opowiadania, można uznać za wielce prawdopodobną.