| Abstract: | Aktualne stanowisko badaczy zajmujących się tematem środowiska rodzinnego mówi, iż jego jakość wiąże się bezpośrednio z jakością życia jednostki oraz determinuje funkcjonowanie całego społeczeństwa. Współcześnie uważa się, że rodzina powinna wypełniać swoje funkcje, współpracując z instytucjami i organizacjami społecznymi, gdyż one wpływają na funkcjonowanie jednostki podobnie jak rodzina. Wśród tychże instytucji czołowe miejsce zajmują placówki opiekuńcze i edukacyjne, m.in. szkoła.
Tematyka relacji pomiędzy zaangażowaniem rodziny w proces edukacyjny dziecka a tworzonym przez nią środowiskiem wychowawczym wydaje się być bardzo istotną wobec coraz trudniejszej kondycji rodziny. Zauważa się konieczność rozbudowy instytucjonalnych form wspierania rodziny w jej pracy wychowawczej, przygotowującej młode pokolenie do pełnienia ról w rodzinie i poza nią. Jednakże relacje pomiędzy rodziną a instytucjami edukacyjnymi dopiero od niedawna zaczęły kształtować się na wzór równorzędnej współpracy, a szkoła uznawać zaczęła znaczącą rolę środowiska rodzinnego w procesie edukacyjnym dziecka. Wciąż zauważa się jeszcze niechęć wobec zmian w tworzeniu teorii i praktyki pedagogicznych związków rodziny i szkoły. Nawet jeśli widoczne są zmiany w myśleniu o ich istocie, to zachodzą one zbyt wolno i nie na taką skalę, jak mogłoby się wydawać. Właśnie dlatego niezwykle istotne jest, by rodzina i szkoła nauczyły się porozumiewać, współdziałać, empatyzować oraz trwać we wspólnym nurcie myśli, wartości i działania. Konieczne jest zatem badawcze monitorowanie zmian w stosunkach rodziny i szkoły, które pozwoli wypracować na bazie istniejących i nowych doświadczeń jak najlepszą koncepcję (model) współpracy
i współdziałania tych dwóch środowisk.
Przedstawiana dysertacja porusza tematykę życia rodzinnego, ze szczególnym
uwzględnieniem obszaru edukacji dzieci w rodzinie. Praca niniejsza zakorzeniona jest
w interakcyjnym ujęciu teoretyczno-badawczym dotyczącym badań nad rodziną, zwraca bowiem
szczególną uwagę na jakość środowiska rodzinnego, którego podstawowymi elementami
składowymi są relacje wewnątrzrodzinne. Jednocześnie jednak nie pomija znaczenia roli rodziny
pełnionej wobec społeczeństwa, akcentując jej udział w procesie wychowania (a więc
i socjalizacji, przygotowaniu do życia społecznego), co osadza pracę w ujęciu strukturalnofunkcjonalnym.
W prezentowanej dysertacji znaleźć można również elementy ujęcia
sytuacyjnego, jako że poszukuje się w nim rozwiązań mogących realnie wpłynąć na życie
rodzinne.
Aktualna sytuacja rodziny skłoniła mnie do poszukiwania związków pomiędzy jakością
środowisk wychowawczych budowanych przez rodziny a typem ich udziału w edukacji dzieci.
Identyfikacja owych zależności doprowadziła do próby zdefiniowania takich sposobów
angażowania rodziców w proces edukacyjny dziecka, które dzięki wsparciu udzielonemu
rodzinie jako całości, minimalizują wpływ „kryzysowego” świata na tworzone przez nią
środowisko wychowawcze.
Przedstawiana rozprawa składa się z czterech części. W pierwszej dokonuję przeglądu
stanu dotychczasowej wiedzy z zakresu obszarów będących przedmiotem mojego
zainteresowania. Przedstawiam zatem najpierw aktualne stanowiska dotyczące semantyki pojęcia
rodziny, jej zadań, typologii, a także determinantów jakości tworzonego w niej środowiska
wychowawczego. Następnie prezentuję teoretyczny i praktyczny wymiar edukacji w ujęciu
ogólnym oraz z uwzględnieniem specyfiki edukacji polskiej. Ostatni rozdział w tej części
obejmuje dyskurs związany z relacjami zachodzącymi pomiędzy środowiskiem domowym
i szkolnym, jako dwoma światami dziecka.
W drugiej części przedstawiam metodologiczną koncepcję badań własnych. Zawiera ona
przyjęty paradygmat badawczy, cele i przedmiot badań. Następnie formułuję w niej problem
i hipotezy badawcze. Wyróżniam zmienne i dokonuję ich operacjonalizacji. W ostatnim punkcie
przedstawiam procedurę badań i analiz. Trzecia część dysertacji zawiera szczegółowy opis rodziny i edukacji w świetle przeprowadzonych badań. Najpierw dokonuję prezentacji wyników badań w odniesieniu
do każdego z tych obszarów z osobna, by później odwołać się do ich wzajemnych zależności.
Czwarta część stanowi zwieńczenie zawartych wcześniej treści. Zawiera bowiem
odpowiedzi na postawione pytania badawcze, a także płynące z nich wnioski. Szczególną rolę
przypisuję tym ostatnim, gdyż dotyczą one nie tylko aspektów teoretycznych, ale zawierają próbę
sformułowania wskazówek i rekomendacji dla praktyki oświatowej.
Analiza zgromadzonego materiału badawczego prowadzi do wniosków, że poprzez
odpowiednie ukierunkowanie aktywności rodziców na polu edukacyjnym, możliwe jest
wspieranie tworzonego przez nich środowiska wychowawczego. Pozwoliła również na podjęcie
próby sformułowania praktycznych wskazań dla rzeczywistości pedagogicznej, których realizacja
mogłaby przyczynić się do polepszenia jakości współdziałania rodziców i szkoły na rzecz jak
najlepszego rozwoju dzieci. |