Czytając Barańczaka

Abstract

...Ewolucja poezji Stanisława Barańczaka dokonuje się z żelazną konsekwencją. Widać to tym wyraźniej, gdy lekturę kolejnych tomów poprowadzimy w perspektywie zmagań poety z kluczową dlań tradycją romantyczną. W Dzienniku porannym nakreślony został program jednostkowego heroizmu wyrażony w duchu prometejskiej samowystarczalności człowieka-bohatera. Konsekwencje zrealizowania tego programu oglądamy na kartach Ja wiem, że to niesłuszne i Tryptyku: zapis poetycki uzyskał w tych tomach etyczną sankcję. Poeta przyjął rolę spiskowca i więźnia. Dramatyczny ciąg dalszy takiej postawy znany jest w kulturze polskiej nazbyt dobrze: wygnanie. Przez Barańczaka-poetę traktowane jednak z Norwidowskim dystansem: 1 nie używać słowa „wygnanie”, bo to nieprzyzwoicie i bez sensu..., Iskąd to urojone, uproszczone prawo do wygnania, jakby nie było prawdą, że i tak nikt dziś wieczór nie zaśnie na własnej Ziemi... W wierszach poety- -emigranta na miejsce wygasłego w drugiej połowie lat siedemdziesiątych prometeizmu przychodzi poszukiwanie „ostatecznego układu odniesienia”: ...nie myśl, że nie jestem wstanie merzyć, żeśjest. W to nie wierz: jestem. Ostatnie słowo wiersza czytane w kontekście poprzednich jest wyznaniem wiary: „jestem w stanie wierzyć”, „wierzę” — takie są jego sensy. Ale postawiono je w miejscu tak znaczącym (ostatnie słowo wiersza, ostatnie słowo tomu), że trudno obok tego faktu przejść obojętnie. Przypomina to, jak myślę, że człowiek zachował pozycję Centrum w poezji Barańczaka i, nie ma żadnych wątpliwości, człowiekiem tym jest w gruncie rzeczy on sam: Stanisław Barańczak.