Miasta (nie)doskonałe. Utopia i dystopia w wybranych reprezentacjach nowoczesnej przestrzeni miejskiej

Abstract

Punktem wyjścia niniejszego artykułu jest nieco oczywiste założenie, że konstruowanie nowoczesnej przestrzeni miejskiej – zarówno w wymiarze architektonicznym, jak i literackim czy artystycznym – ma mniejszy związek z ową przestrzenią pojmowaną w kategoriach czysto geograficznych czy estetycznych, a większy z określoną wizją tożsamości jej potencjalnych mieszkańców. Stwierdzenie to w równym stopniu dotyczy omawianych w artykule tekstów literackich, jak również konkretnych przykładów architektonicznych reprezentowanych głównie przez późnonowoczesne projekty modernistyczne, choć genezę tych ostatnich można znaleźć w znacznie wcześniejszych wizjach sięgających chociażby renesansowych koncepcji miasta idealnego. Architektura i literatura (oraz sztuki plastyczne) w nierzadko zaskakujący sposób łączą bowiem w sobie elementy tak utopijne, jak dystopijne, których głębsza analiza często ujawnia swoistą ewolucję od utopijnych ideałów do dystopijnej rzeczywistości, którą przynosi realizacja tych pierwszych.