Abstract: | W polskiej literaturze przedmiotu dotyczącej sytuacji politycznej na
ziemiach polskich w okresie przedpaństwowym, przede wszystkim zaś
odnoszącej się do dziejów Małopolski w dobie przedpiastowskiej, ważkie
miejsce wśród źródeł je opisujących zajmują najstarsze Żywoty
Konstantyna/Cyryla i Metodego. Spośród nich szczególną uwagę polskich
badaczy przyciąga Żywot Metodego. Powodem tak wielkiego
zainteresowania historyków jest zaledwie jedno zdanie, ów słynny
passus o bardzo silnym (nieznanego imienia) księciu pogańskim „siedzącym
na Wiślech”, a także o proroctwie włożonym przez autora
Żywota w usta Metodego, który przepowiedział owemu księciu niepokojącemu Morawę, że jeśli nie przyjmie dobrowolnie chrztu, wówczas
zostanie pojmany do niewoli i w niej ochrzczony.
Zdanie to, kończące się potwierdzeniem przez autora Żywota prorockiego
daru apostoła Słowian, wypowiedzianego słowami: „tak się
stało”, skłoniło praktycznie wszystkich historyków czeskich i słowackich,
a także znaczną część badaczy dziejów ziem polskich przed
powstaniem państwa polskiego do wyprowadzenia kilku ważkich spostrzeżeń,
z których za najważniejsze uznajemy to dotyczące panowania
Państwa Wielkomorawskiego nad Małopolską oraz wniosek — jakkolwiek
formułowany nieco rzadziej (niekiedy jedynie pośrednio)
— o przyjęciu przez tę właśnie część późniejszej Polski wczesnopiastowskiej
chrztu z rąk Metodego bądź jego uczniów i o rycie słowiańskim
w liturgii. Jednak — co należy wyraźnie podkreślić — znacząca
część polskich uczonych kwestionuje obecnie możliwość opanowania
przez Państwo Wielkomorawskie ziem Polski południowej. |