Biblioteki polskie na Górnym Śląsku w XIX w.

Abstract

Proces powstawania i rozwoju polskich bibliotek na Górnym Śląsku w wieku XIX nie był jednolity. Zachodzące zmiany spowodowane niejednokrotnie oddziaływaniem czynników obiektywnych (cykl wytwarzania, obieg i korzystanie z podstawowego w tym czasie środka przekazu - książki i czasopisma), a także wynikające z licznych inicjatyw indywidualnych - odegrały podwójną rolę. Doprowadziły bowiem nie tylko do stopniowego wzrostu ilościowego bibliotek polskich na tym terenie i w tym czasie, ale również do poszerzenia oferty atrakcyjnych form udostępniania zbiorów śląskiemu czytelnikowi. Zaproponowana w pracy periodyzacja procesu funkcjonowania bibliotek opiera się na spostrzeżeniu, że ich rozwojowi sprzyjały okresy nasilenia ruchów narodowych (co widoczne jest zwłaszcza w latach czterdziestych i w początku lat pięćdziesiątych XIX wieku) lub wzmożonej działalności organizacji oświatowych spoza Górnego Śląska. Wyodrębniając kolejne fazy rozwoju bibliotek na Górnym Śląsku, wykorzystano jako ramy czasowe daty działalności tych organizacji. Uwzględniając liczne inicjatywy miejscowe, określono natomiast grono osób zaangażowanych w prace nad zorganizowaniem specyficznego dla XIX wieku systemu komunikacyjnego, opartego na książce jako znaku epoki i poszukującego ogólnodostępnych form jej odbioru. Rolę tę miała odegrać i odegrała biblioteka, będąca w XIX wieku podstawowym środkiem tego systemu i zarazem naczelną instytucją uczestnictwa odbiorcy w kulturze.