Kształtowanie podmiotowości społecznej w okresie zmiany systemowej - jako przedmiot zainteresowań badawczych pedagoga społecznego

Abstract

"Szczególne ożywienie refleksji nad rozmaitymi kwestiami życia społeczeństw i jednostek ujawnia się zazwyczaj w okresach bądź wielkiego rozkwitu nauki, rozkwitu ludzkości i ludzkiej myśli, bądź wyraźnych kryzysów, przesileń różnych ładów społecznych, ustrojów społeczno-politycznych, niekiedy zmian paradygmatów uprawiania nauki czy refleksji w ogóle. Schyłek XX wieku jest w przypadku społeczeństwa polskiego okresem potrójnego kryzysu: załamania się dotychczasowego ustroju, zapaści gospodarczej i chaosu aksjologicznego, kryzysu sensu (sensów) — zauważa Tadeusz Lewowicki1. Wraz z próbami budowania nowego ładu społecznego kształtują się nowe ujęcia aksjologiczne, nowe odczytania światów wartości i celów społecznych (społecznej teleologii). Podobną opinię wyraża Anna Przecławska, pisząc: „[...] przeżywamy dziś swojego rodzaju renesans aksjologii we wszystkich niemal dziedzinach, którymi zajmują się dyscypliny humanistyczne i społeczne: w rozważaniu problemów kultury współczesnej, koncepcji człowieka, społeczeństwa, więzi międzyludzkich”2. W pewnym sensie naturalnym zjawiskiem wydaje się w tej sytuacji niezwykłe nasilenie zainteresowań kwestiami podmiotowości. Podmiotowość spostrzega się jako „dostępną jedynie człowiekowi zdolność uświadamiania sobie faktu podlegania przemianom i wpływania na nie dzięki swym własnym, mniej lub bardziej autonomicznym działaniom”. Podmiotowość określa się również jako „uświadomioną działalność inicjowaną i rozwijaną przez jednostkę według własnych wartości i standardów”3." (fragm.)