The puzzle of (un)countability in English : a study in cognitive grammar

Abstract

Monografia poświęcona jest zagadnieniu policzalności i niepoliczalności rzeczownika w języku angielskim. Przyjmując punkt widzenia jednej z teorii językoznawstwa kognitywnego – Gramatyki Kognitywnej Ronalda Langackera – praca stawia sobie dwa cele. Po pierwsze, weryfikuje jedno z twierdzeń tej teorii, iż prawdopodobnie każdy rzeczownik może wystąpić zarówno w formie policzalnej, jak i niepoliczalnej. Po drugie, wskazuje regularności zmian tych własności gramatycznych rzeczownika. Książka składa się z dwóch rozdziałów. W pierwszym z nich autor dokonuje przeglądu literatury poświęconej zagadnieniu policzalności i niepoliczalności i przedstawia najważniejsze osiągnięcia wypracowane w ramach różnych podejść: logicznego, morfologicznego, syntaktycznego, semantycznego oraz pragmatycznego. Zarysowano tu również główne założenia oraz aparat terminologiczny Gramatyki Kognitywnej, która stanowi bazę teoretyczną dla przeprowadzonej w drugiej części monografii analizy. Rozdział kończy zestawienie wybranych założeń Gramatyki Kognitywnej z postulatami poszczególnych podejść. Rozdział drugi to część badawcza, której trzon stanowi analiza 30 rzeczowników klasyfikowanych w słownikach języka angielskiego jako policzalne oraz 30 rzeczowników typowo niepoliczalnych. Badanie dotyczy użyć tych rzeczowników w kontekstach, w których przejawiają one odwrotną własność gramatyczną. Analizę przeprowadzono na podstawie autentycznego materiału językowego obejmującego ponad 1700 wypowiedzi rodzimych użytkowników języka angielskiego. W ramach analizy opisano szereg ekstensji semantycznych, głównie metonimicznych, towarzyszących omawianym tu zmianom gramatycznym. Na wyższym poziomie abstrakcji ekstensje te ujęte zostały w formie schematów rozszerzenia semantycznego. W podsumowaniu autor ocenia wiarygodność twierdzenia dotyczącego możliwości użycia każdego rzeczownika zarówno w formie policzalnej, jak i niepoliczalnej oraz przedstawia zestaw regularności dotyczących zmian tych własności gramatycznych rzeczownika. Poza odniesieniem się do dwóch głównych celów monografii, autor wskazuje również inne zjawiska językowe związane z omawianą zmianą własności gramatycznych rzeczownika, takie jak elipsa czy łańcuchy punktów odniesienia.