"Cryptographer-Magician" and other modes of presence of cryptography in contemporary American cinema

Abstract

Artykuł stanowi wybiórczą analizę kilku współczesnych filmów amerykańskich (Swordfish, Pi, Mercury Rising, U-571, Windtalkers) pod kątem obecności w nich tematyki kryptograficznej. Technologie kryptograficzne wzbudzają zainteresowanie twórców filmowych już od momentu swojej względnej popularyzacji w latach 70. XX wieku. Jednak to w ostatniej dekadzie XX wieku oraz w pierwszej dekadzie XXI wieku motywy kryptograficzne zaczęły pojawiać się w kinie amerykańskim niezwykle często. Ma to związek z rosnącą wrażliwością społeczną na zagrożenia płynące z niekontrolowanego rozwoju nowych mediów, w których technologie kryptograficzne odgrywają bardzo znaczącą rolę – z jednej strony jako najważniejsze technologie umożliwiające zachowanie prawa do prywatności (z ang. Privacy Enhancing Technologies), z drugiej zaś strony traktowane przez kinematografię amerykańską jako sztandarowy przykład odzwierciedlający społeczną nieufność wobec powszechnej komputeryzacji. Autor artykułu znajduje w wybranych filmach dwa dominujące sposoby przedstawienia kryptografii: (1) rytualizację praktyk kryptograficznych, przedstawionych w formie tajemniczych, czy wręcz magicznych, czynności, których zrozumienie wykracza poza możliwości zwykłych śmiertelników; oraz (2) indywidualizację „talentu” kryptograficznego, przedstawianego jako „dar natury”, charakteryzujący obdarzone niezwykłą intuicją i umiejętnościami jednostki. Obie te praktyki sugerują podobne teleologiczne ambicje: kryptografia (a w szczególności kryptoanaliza) jawi się w omawianych filmach jako praktyka przywracająca porządek i znaczenie pogmatwanemu światu, kryptograf natomiast staje się swoistym kapłanem komunikującym w rytualny sposób prawdę ukrytą za kodem zaszyfrowanego tekstu lub magiem panującym nad niedostępnymi innym siłami technologii, która sama w sobie przedstawiana jest jako system magiczny.