Teoria idei Platona a matematyka / Hermann Cohen; tłum. Andrzej J. Noras

Abstract

Hermann Cohen, twórca neokantowskiej szkoły marburskiej, buduje swoją dok- trynę, a więc również doktrynę szkoły marburskiej, na osobliwej relacji istniejącej mię- dzy Platonem a Kantem. Zaowocowało to kilkoma znaczącymi pracami marburczyków poświęconych filozofii Platona, spośród których dwie zasługują na szczególną uwagę, a mianowicie kontrowersyjna praca Paula Natorpa (Platos Ideenlehre. Eine Einf¨uhrung in den Idealismus, Leipzig 1903), której drugie wydanie (Leipzig 1921) musiało zostać uzupełnione o Metakritischer Anhang (1920). Logos – Psyche – Eros (s. 457–513) oraz książka Nicolaia Hartmanna (Platos Logik des Seins, Gießen 1909), stanowiąca rozsze- rzoną wersję rozprawy doktorskiej Hartmanna, która ukazała się rok wcześniej (¨ Uber das Seinsproblem in der griechischen Philosophie vor Plato, Marburg 1908). Artykuł Cohena Teoria idei Platona a matematyka stanowi próbę ukazania związ- ków istniejących między filozofią Platona a filozofią Kanta. Jest to istotne o tyle, że matematyka stanowi wspólny mianownik dla wysiłków intelektualnych wielkich filozo- fów. „Jak bowiem Kant mógłby być rzeczywiście oryginalnym filozofem, gdyby ponad wiekami nie pozostawał w łączności z Platonem?”1 – pisze Cohen w roku 1918, w przed- mowie do trzeciego wydania dzieła Kantowska teoria doświadczenia. Ale Platon jest już bardzo wyraźnie obecny w wydaniu pierwszym z roku 1871, chociaż można tu jeszcze znaleźć ślady wykładni Kanta w duchu psychologizmu. Zmienia się to wraz z prezentowa- nym artykułem i w związku z tym, w cytowanej już przedmowie z roku 1918 Cohen może zaznaczyć: „Duch łączący Platona z Kantem za pośrednictwem Kuzańczyka, Galileusza, Kartezjusza, Newtona i Leibniza, ów duch filozofii jest duchem filozofii naukowej, duchem tej filozofii, która w odróżnieniu od wszystkiego, co zwykle niedorzecznie przyjmuje się jako filozofię, definiuje się przez związek z nauką”2. Tekst Cohena jest świadectwem dojrzałości radykalnego antypsychologizmu autora i postępującej jego śladami szkoły marburskiej.