Quelques remarques sur l'iconographie des medaillons de Probus du type "virtus Augusti triumfum Gotthicum"

Abstract

Mennictwo cesarza Probusa (276—282) cechuje się bogactwem wyobrażeń na awersach oraz na rewersach monet i medalionów. Interesujące rozwiązanie wystąpiło na rewersach brązowych medalionów Probusa, które powstały — jak się ostatnio przyjmuje — w mennicy w Ticinum (277 — pocz. 278). Unikatowe w mennictwie cesarskim hasło, które tworzą napisy w legendzie otokowej: virtus Augusti oraz w odcinku: triumfum Gotthicum, zilustrowano rozbudowaną ikonografią: jeździec konny, za nim kroczy Wiktoria, przed jeźdźcem zaś wznosi się tropaeum, a po jego obu stronach znajdują się jeńcy, jeden siedzący, drugi stojący. Scena rewersowa skonstruowana z takich samych elementów, jakie występują na medalionach Probusa, odnaleziona została w mennictwie cesarskim i prowincjonalnym okresu rządów Antoninów oraz Sewerów. Doszukać się można dużego podobieństwa między wskazanym motywem ikonograficznym a wyobrażeniem na brązowym medalionie Antonina Piusa, pochodzącym z Rzymu. Charakterystyczny stał się ów motyw na brązach prowincjonalnych łączonych z ośrodkami azjatyckimi: Mytilene na Lesbos (na awersie monety noszą odpowiednio portrety Kommodusa, potem — Karakalli) oraz pobliskim Pergamonem (monety z wizerunkiem awersowym Karakalli). Kilkakrotne zastosowanie tego samego pomysłu na aranżację graficzną rewersów pokazuje, że chociaż wyobrażenie na medalionach Probusa, wyemitowanych w Ticinum, niewątpliwie należy do niebanalnych rozwiązań, to jednak nie jest ono wyjątkowe. Ocenić je trzeba jako wtórne wobec wskazanych wcześniejszych realizacji namonetnych. Tak jak rzadkie są medaliony Probusa z owym rewersem (znane są tylko dwa egzemplarze typu virtus Augusti triumfum Gotthicum), tak też ów oryginalny motyw ikonograficzny w całym mennictwie rzymskim wystąpił zaledwie sporadycznie.