Na zakręcie : krajobraz polskiej transformacji w filmach przełomu lat 80. i 90.

Abstract

Celem artykułu jest rozpatrzenie problemu odzwierciedlonej/wykreowanej w polskim kinie przełomu lat 80. i 90. przestrzeni społeczno-kulturowej pierwszego etapu transformacji ustrojowej. Przedmiotem analizy są wybrane filmy z lat 1989-1993 odnoszące sią do fazy określanej przez socjologów jako „tranzycja” – moment liminalny procesu przemian, zwiastujący przejście od systemu socjalistycznego do kapitalizmu. W pracy poszukuje się odpowiedzi na pytania, jak filmy ukazują destrukcję dawnego systemu politycznego i jej skutki? oraz jak reprezentują one nowe sfery wolnego rynku i związane z nim przemiany tożsamości? Podejmowane są także kwestie, na ile krajobraz zmiany jest wynikiem ekspresji wolności i forsowania idei nowych możliwości ekonomiczno-społecznych, na ile zaś przestrzenią zamętu, a także, jak rozumiany jest przez filmowców sam proces transformacji (rewolucja, ewolucja czy też powrót do przeszłości). Rozważaniom towarzyszy perspektywa antropologiczna i socjologiczna skoncentrowana na badaniu relacji film – rzeczywistość, związków filmu z przestrzenią kulturowych norm, wartości i tożsamości.