Metoda krytyczna czy genetyczna?

Abstract

Odkąd w Krytyce czystego rozumu, która — jak wiadomo — nie tyle chce być systemem filozofii, ile raczej „traktatem o metodzie”, poszukiwał Kant nowego podejścia do zadania i sposobu poznawania filozofii, który mógłby przeciwstawić współczesnemu psychologizmowi, pytanie o istotę jego metody nie zniknęło z porządku dziennego filozofii. Pozostaje to zrozumiałe o wiele bardziej od wszelkiej chęci rozstrzygnięcia tej sprawy wraz z przyjęciem jakiegoś konkretnego stanowiska w filozofii oraz wobec niej. W interesie tego przedsięwzięcia należy uskarżać się na to, iż właściwa nauka Kanta, z całą trudnością jej problematyki, z wielką elastycznością jej przedstawień, z nadzwyczaj skomplikowanym opracowaniem tego, co różnorodne, po części antagonistycznym tokiem myślenia, z niepewnością jej wciąż kształtującej się terminologii, nie jest jednoznacznie i precyzyjnie określona. Zarazem pojęcie metody krytycznej, które zamierzał on wypracować, wymierzone było z samozrozumiałą jasnością przeciwko wszelkim pomyłkom, co niewątpliwie ukazano jako historyczny fakt. Nowe, które przynosi, było zawoalowane w tym, co stare; nie wykluczono, że z jednej strony dawny empiryzm, a z drugiej — dawny racjonalizm zostaną wchłonięte i że znajdzie się nowa zasada plasująca się pomiędzy tymi dwoma stanowiskami [...].