O pierwszym segmencie zestawienia „»fantazje« etymologiczne romantyków” (mikrowstęp do rzeczy znacznie poważniejszej)

Abstract

Tytułowe, oksymoroniczne zestawienie poetyckiej „fantazji” i moc- no osadzonej w kontekście stricte naukowym etymologii nasuwa współczesnemu literaturoznawcy niejako automatyczne skojarzenie z dwudziestowiecznym terminem „fantastyka naukowa” (science fiction), zakorzenionym zapewne w naszej świadomości wskutek translatorskiej niedoskonałości, gdyż angielskie i amerykańskie określenie fiction odsyła przede wszystkim do „beletrystyki”, a dopiero potem do „fikcji, wymysłu, urojenia”, zaś fictional na obszarze rodzimym to przede wszystkim „powieściowy”. Może właśnie dlatego ani w Słowniku terminów literackich, ani w Słowniku rodzajów i gatunków literackich nie ma hasła „fantastyka naukowa”, w obu — wskutek dążenia do naukowej precyzji, jak mniemam — znajdujemy hasła science fiction; w obu pojawiają się obszerne i kompetentne wskazówki bibliograficzne, poczynając od „światowych” autorytetów (Isaak Asimow i Roger Caillois), na naszym Andrzeju Zgorzelskim kończąc. Mogę spokojnie nawet najobszerniejszy spis literatury przedmiotu uzupełnić o najnowsze interesujące rozważania Macieja Szargota, o których wspominam tu głównie ze względu na zaprezentowane w jego pracy subtelne rozróżnienie pojęć „cudowności”, „fantastyki” i „niesamowitości” w odniesieniu do interesującej nas tu estetyki romantyzmu. Co prawda, w Słowniku antonimów nie znajdziemy przeciwstawienia oderwanych od rzeczywistości „fantazji” i „fantastyki” mocno w tejże osadzonej „nauce”, jednak widzimy, podbudowujące nasz pierwszy odruch interpretacyjny, opozycyjnie zestawione pary: „fantastyczny ↔ realistyczny”, „fantastyczny ↔ prawdziwy”, „fantastyczny ↔ rzeczywisty”, co pozwala podtrzymać hipotezę, że „fantastyczny” to równocześnie raczej „nienaukowy”, a zatem racjonalistycznie nieweryfikowalny.