Wstęp : pecunia nervus belli

Abstract

Michael Howard w pracy poświęconej miejscu wojen w historii Europy nowożytnej cytuje francuskiego stratega, który w 1775 r. w książce Essai générale de tactique pisał: „Rozpoczynamy nasze kampanie z armią, która nie została ani właściwie zwerbowana, ani nie jest właściwie spłacona. Niezależnie czy wojsko wygrywa czy przegrywa, obie strony walczące są w rezultacie wyczerpane. Dług narodowy rośnie, kredyt załamuje się, pieniądze się kończą. Marynarka ma kłopoty z naborem marynarzy, a armia żołnierzy. Po obydwu stronach ministrowie dochodzą do wniosku, że czas rozpocząć negocjacje. Zostaje zawarty pokój. Kilka koloni lub prowincji zmienia władców. Przyczyna konfliktu często pozostaje nie rozwiązana i każda ze stron zostaje na placu wśród zniszczeń, zajmując się spłacaniem długów i ostrzeniem broni”. Następnie stwierdza, że lud, który by konsekwentnie prowadził wojnę i zmienił sytuację geopolityczną, mógłby ustanowić stabilną równowagę polityczną, ale „Taki lud nie pojawi się nigdy" [...].