Polska fenomenologia przedwojenna : antologia tekstów

Abstract

Edmund Husserl, wydając ponad sto lat temu swe Badania logiczne (1900—1901), zapewne nie przypuszczał, że fenomenologia już niedługo stanie się jednym z najważniejszych, a zarazem najbardziej popularnych kierunków filozoficznych. I choć w pierwszej połowie dwudziestego wieku nie opublikował zbyt wielu prac, to jednak stopniowo — a rozpoczęło się to od monachijskich uczniów Theodora Lippsa — przybywało w Getyndze kolejnych studentów, chcących posłuchać filozofa, który ostatecznie przezwyciężył psychologizm, a swym hasłem „powrotu do rzeczy samych” otworzył nowe możliwości przed filozofią. Od 1902 roku, w którym na słynną już przejażdżkę rowerową (z Brunszwiku do Getyngi) wybrał się do Husserla Johannes Daubert, ruch fenomenologiczny stał się faktem. Obecność Polaków na wykładach Husserla i ukazanie się pierwszych analiz fenomenologicznych w polskiej literaturze pozostawało kwestią czasu. Jedyną niewiadomą było to, jak przyjęta zostanie fenomenologia w kraju, ilu znajdzie zwolenników, jak głęboko zakorzeni się wśród, mocno już okopanych, obozów filozofii analitycznej i szeroko rozumianej filozofii katolickiej na ziemiach polskich. Zadaniem prezentowanej antologii jest próba ukazania polskiego wkładu w historię fenomenologii. Zebrane przez nas teksty mają stanowić uzasadnienie tezy, zgodnie z którą fenomenologia była wyraźnie obecna w polskich dyskusjach filozoficznych. I choć nie nadawała im głównego tonu, to jednak nie można było przejść wobec niej obojętnie. Oczywiście, nie wszystkie teksty opublikowane w antologii napisali fenomenolodzy. Znajdziemy w zbiorze także jej zaciętych krytyków. Naszym celem jest bowiem ukazanie szerszego horyzontu rozwoju i recepcji fenomenologii w okresie przedwojennym, w tym także polemicznych i krytycznych odniesień. Antologia zawsze jest wyborem w pewnej mierze arbitralnym. Chodzi o to, by jednak przypadkowość ograniczyć do minimum. Świadomi trudności, jakie postawił przed nami wybór tematu — rezygnując z odpowiedzi na pytanie: kto był, a kto nie był fenomenologiem? — zamieściliśmy w niniejszej antologii rozprawy, które w wielu aspektach i kontekstach podejmują wątki charakterystyczne dla fenomenologii, co z kolei daje możliwość prześledzenia dziejów jej polskiej recepcji, a jednocześnie nakreślenia kierunków jej rozwoju.