De-shamed : feminist strategies of transgression : the case of Lorna Crozier's poetry

Abstract

Niniejsza książka poświęcona jest strategiom wykraczania poza doświadczenie wstydu, które – jak wykazuje autorka – stanowi nieodłączny komponent wytworzonego przez kulturę zachodnią konstruktu „kobiety”. Rozważania teoretyczne, dotyczące wstydu jako wykorzystywanego przez dyskursy androcentryczne zjawiska kulturowego, autorka ilustruje swoimi analizami wybranych wierszy współczesnej kanadyjskiej poetki Lorny Crozier. Część teoretyczna pracy lokuje się więc na pograniczu studiów feministycznych i psychologicznych studiów nad afektem (tzw. psychologii wstydu). Trzeci z obecnych w pracy teoretycznych dyskursów wywodzi się z pojęcia „kanadyjskości”, czy też kanadyjskiej tożsamości, przez wielu badaczy łączonego również z teorią queer. W skład części teoretycznej książki wchodzą dwa rozdziały. W pierwszym analizowane są najważniejsze pozycje z dziedziny psychologii wstydu oraz ukazana jest nieobecność „kobiety” w owych opracowaniach. Drugi rozdział koncentruje się na tych tekstach teoretycznych z dziedziny teorii feminizmu i gender studies, w których temat wstydu został wyraźnie powiązany z kobiecością. Zasadniczym celem tej części jest przełożenie psychologicznej teorii wstydu (wypracowanej przez takich badaczy, jak Silvan Tomkins, Gershen Kaufman, Michæl Lewis, Donald L. Nathanson, Stephen Pattison i Léon Wurmser) na język współczesnego feminizmu i zaproponowanie swoistej „feministycznej teorii wstydu”. Teoria ta stanowi podstawę do wypracowania takich narzędzi interpretacji tekstu, które z jednej strony opierają się na badaniach psychologicznych, a z drugiej uwzględniają specyfikę obiektu badawczych zainteresowań autorki: kobiety jako uogólnionego konstruktu kulturowego. Kobiecy wstyd – afekt mający odmienne cechy niż inne rodzaje wstydu – okazuje się zjawiskiem wyjaśniającym wiele elementów dyskursywnych i pozadyskursywnych, jakie determinują relację kobiecości do kultury zachodniej, wobec czego niniejsza propozycja teoretyczna może stanowić fundament nowego kierunku w badaniach feministycznych. Trzeci, analityczny rozdział pracy koncentruje się na strategiach wykraczania poza kobiecy wstyd – czyli „odwstydzania” kobiety – które wywodzą się z teorii oraz literatury feministycznej i obecne są w poezji Crozier. Cechą wspólną owych feministycznych technik odwstydzania jest kwestionowanie kulturowych „prawd” dotyczących kobiecości i kobiecego ciała. Tematem trzech omawianych w pracy wierszy są te przedstawienia kobiety, które w kulturze patriarchalnej funkcjonują jako szczególnie wstydliwe. Owe wizerunki to biblijna Ewa (wiersze pt. Original Sin i What I Gave You Truly), oraz Gruba Pani (The Fat Lady’s Dance). Pozostałe cztery analizy (wierszy zatytułowanzch Alice, Sometimes My Body Leaves Me, Poem for Sigmund i Tales for Virgins) prezentują „normalną” kobiecość jako rzekome źródło wstydu. Zawarte w rozdziałach interpretacyjnych rozważania, które ilustrują zastosowanie pojęcia kobiecego wstydu w praktyce analitycznej, prowadzą do konkluzji o możliwej zmianie istniejących teorii feministycznych lub uzupełnieniu ich o stanowisko nowe. Feministyczna teoria wstydu, której zręby buduje niniejsza praca, stanowi propozycję nieco innego niż dotąd spojrzenia na główny obiekt badań studiów feministycznych – kobietę i relacje, w jakie wchodzi ona we współczesnym świecie. Zaproponowane interpretacje siedmiu wierszy Lorny Crozier są jednocześnie świadectwem zachodzących już teraz kulturowych zmian w postrzeganiu kobiety, prowadzących do wytworzenia takiej transgresyjnej przestrzeni, w której kobiecy wstyd przestaje być jednym ze stałych parametrów kobiecości.