Wojna oczyma diarystów (Dąbrowska, Nałkowska, Iwaszkiewicz)

Abstract

W czasie II wojny światowej ludzie pióra mieli bardzo podobne motywacje do zapisywania przerażających wydarzeń, choć jednocześnie stosowali odmienne i zadziwiająco różnorodne strategie w swoich wypowiedziach czy intymnych wynurzeniach. Rzuca się w oczy przede wszystkim fakt skrupulatności bądź też braku systematyczności w pracy diarysty: pojawiają się kronikarze, starający się codziennie jak najwięcej utrwalić (Ludwik Landau, Victor Klemperer), którzy wyraźnie wyodrębniają się na tle profesjonalnych pisarzy, pochylających się nad papierem — w sprzyjających okolicznościach — o wiele rzadziej, aniżeli można byłoby się spodziewać. Z wybranych przeze mnie trojga beletrystów bardzo skąpe notatki w swych Dziennikach pozostawili Jarosław Iwaszkiewicz (tylko ok. 120 stronic poświęconych okresowi okupacji) i Maria Dąbrowska (niewiele więcej od autora Sławy i chwały); w porównaniu z nimi dorobek diarystyczny Zofii Nałkowskiej przedstawia się imponująco, gdyż jej Dzienniki czasu wojny co najmniej trzykrotnie przewyższają objętość zapisków Dąbrowskiej czy Iwaszkiewicza.