Skrzydlate słowa - narzędzie wartościowania języka

Abstract

„Skrzydlate słowa” to — według historyka i teoretyka literatury Henryka Markiewicza — zjawisko „z pogranicza języka, literatury i obyczaju”. W 1864 roku użył tego określenia niemiecki filolog Georg Büchmann, gromadząc i wydając zbiór takich wyrażeń, i niebawem weszło ono do terminologii literackiej niemieckiej, także angielskiej. Na gruncie rosyjskim przyjął się termin „kryłatyje słowa”. Relacjonując historię używania tego wyrażenia w języku polskim i w językach obcych, Henryk Markiewicz podał następującą definicję skrzydlatych słów: „rozpowszechnione i często przytaczane związki wyrazowe, zdania i dłuższe fragmenty, których autorstwo i/lub przynależność tekstową albo przynajmniej okoliczności powstania udało się ustalić”. Jednocześnie samo określenie „skrzydlate słowa” odznacza się cechą uskrzydlenia, pochodzi bowiem z Homeryckiej Iliady i Odysei, gdzie za jego pomocą metaforycznie opisywano szybkość, z jaką słowa przemieszczają się od osoby mówiącej do słuchającego jej odbiorcy lub grupy odbiorców. W piśmiennictwie polskim „skrzydlatym słowom” status terminu zaczęło nadawać wprowadzenie tego wyrażenia do słowników terminów literackich. W takim charakterze został on odnotowany w trzecim wydaniu słownika Stanisława Sierotwińskiego z 1970 roku, a w 1976 roku w słowniku pod redakcją Janusza Sławińskiego.