| Abstract: | Niniejsza praca stanowi próbę odpowiedzi na pytanie: do jakich granic i które
gatunki obcego pochodzenia wnikają w obręb pasm górskich Policy i Jałowca.
Podstawową przesłanką było przedstawienie aktualnych danych o gatunkach obcych
wnikających w obrębie pasma Jałowca i Policy. Ponadto dynamizm zjawisk dotyczących
pojawiania i zadomawiania się gatunków obcych, co również podkreślają Pyšek i in.
(2002), wymaga częstej aktualizacji zmian zachodzących na danym obszarze. Nawet jeśli
wybrany obszar był dobrze przebadany, tempo zmian zachodzących w zakresie procesu
zadomawiania się antropofitów wymusza konieczność uaktualniania stanu wiedzy.
Dodatkową przesłanką podjęcia tematu rozprawy jest dysproporcja w stopniu zbadania
pasm Policy i Jałowca.
Nadto, wymienione pasma górskie mogą być obszarem modelowym dla badań nad
rozprzestrzenianiem się i zadomawianiem gatunków obcych. Oba pasma górskie różnią się
formami zagospodarowania przestrzeni, stopniem naturalności zachowanych zbiorowisk
roślinnych, procentowym udziałem lasów, nasileniem form antropopresji, zagęszczeniem
zabudowy, sieci dróg oraz infrastruktury turystycznej.W wyniku przeprowadzonych badań ustalono skład gatunkowy flory antropofitów
pasma Jałowca i Policy. Odnotowano 106 gatunków antropofitów, 4 mieszańce oraz 1
odmianę gatunku, dokonawszy łącznie 2040 notowań gatunków na 1020 stanowiskach.
Stwierdzono ponad dwa razy więcej notowań antropofitów w obrębie pasma Jałowca
niż dla pasma Policy. W obrębie pasma Jałowca stwierdzono 97 gatunków antropofitów
(1440 notowań), natomiast dla Pasma Policy 76 gatunków (600 notowań).
Rozpatrując łącznie pasma Jałowca i Policy, stwierdzono 38 gatunków na więcej niż
10 stanowiskach, w tym 12 gatunków szczególnie częstych, występujących na 50 lub
więcej stanowiskach.
Najczęstsze gatunki antropofitów to: Impatiens parviflora, Impatiens glandulifera,
Galinsoga ciliata, Juncus tenuis., Chamomilla suaveolens, Solidago canadensis,
Reynoutria japonica, Rosa rugosa., Conyza canadensis, Echinocystis lobata, Robinia
pseudacacia oraz Rudbeckia laciniata.
Przedstawiono kartograficzną analizę rozmieszczenia badanych gatunków wskazując
jednocześnie miejsca szczególnej koncentracji występowania antropofitów.
Stwierdzono, iż zasadniczymi szlakami wnikania są przede wszystkim ciągi
komunikacyjne wraz z towarzyszącą im zabudową oraz w drugim rzędzie sieć rzeczna.
Największą koncentrację antropofitów stwierdzono w odległości nie większej niż 250
metrów od zabudowy. Do rzadkości należą gatunki niezwiązane z bezpośrednią
działalnością człowieka, występujące powyżej 250 m od zabudowań. Dokonano oceny statusu zadomowienia oraz zaobserwowanej tendencji
ekspansywności antropofitów.
Wykazano, iż zadomowienie nie powinno być rozpatrywane arbitralnie, lecz zgodnie z
odnotowanym spektrum zajmowanych siedlisk i typów zbiorowisk.
Dla gatunków posiadających co najmniej 25 notowań dla obu badanych pasm górskich
przypisano status zadomowienia odpowiednio do spektrum.
Następujące gatunki wykazują wyraźną tendencję w kierunku hemiagriofityzmu:
Juncus tenuis, Solidago canadensis, Lupinus polyphyllus, Malva moschata oraz
Aesculus hippocastanum.
Szczególnie licznie reprezentowane w randze epekofita są: Impatiens parviflora,
Galinsoga ciliata, Impatiens glandulifera, Chamomilla suaveolens, Reynoutria
japonica, Conyza canadensis, Robinia pseudacacia, Echinocystis lobata, Oxalis
fontana, Rudbeckia laciniata, Parthenocissus inserta, Solidago gigantea oraz Aster
lanceolatus.
Stopień reliktu uprawy przypisano dla trzech gatunków antropofitów: Rosa rugosa,
Symphoricarpos albus oraz Phalaris arundinacea var. picta.
Zasadniczym elementem polemiki w dyskusji rozprawy jest uwypuklenie
konieczności przebudowy koncepcji zadomowienia. Stopień zadomowienia na danym
obszarze jest atrybutem przypisanym nie gatunkowi w skali regionu, lecz
poszczególnym populacjom lokalnym gatunku w tym regionie, tak aby umożliwić
uzyskanie spektrum zajmowanych siedlisk i zbiorowisk, a przez to spektrum
zadomowienia.
Przedstawiono występowanie antropofitów w gradiencie wysokości nad poziomem
morza oraz porównano ekstrema wysokościowe dla gatunków obcych w obrębie
Karpat.
Dodatkowo scharakteryzowano wybrane czynniki ekologiczne warunkujące
występowanie antropofitów. W ocenie autora, w świetle prezentowanych wyników badań można postulować, iż
szczególnym zagrożeniem dla obszarów górskich jest, z jednej strony postępujący
rozwój komunikacji, zwiększanie areału gruntów pod zabudowę oraz, z drugiej strony,
fragmentacja zbiorowisk roślinnych umożliwiająca wnikanie i ekspansję gatunków
obcych.
Jednym z bardziej poważnych zagrożeń, zwiększających tempo zarówno pojawiania
się jak i wnikania gatunków obcych, jest praktyka wyrzucania śmieci wraz z resztkami
roślinnymi, co w połączeniu z postępującą fragmentacją siedlisk i zbiorowisk prowadzi
do narastającej neofityzacji flory. |