| Abstract: | Niniejsza rozprawa stanowi studium konfrontatywne w zakresie użycia form
aspektowych w języku rosyjskim i w języku polskim. Poświęcona jest zagadnieniom
użycia form aspektowych czasowników w czasie przeszłym w kontekście krotności
ograniczonej, tj. jednym z typów znaczenia ogólnofaktycznego aspektu stanowiącego jedno
ze znaczeń partykularnych (kontekstowych, szczegółowych) aspektu. Część analityczna
pracy poprzedzona jest rozdziałem składającym się z 5-ciu podrozdziałów o charakterze
teoretycznym i stanowiącym podstawę dla przeprowadzenia analizy materiału badawczego.
Praca oparta jest na badaniach użycia form aspektowych w kontekście zawierającym
określniki krotności ograniczonej.
W podrozdziale pierwszym omówiono zagadnienie związku semantyki aspektu z
semantyką czasownika, tj. wskazano rolę znaczenia leksykalnego czasowników dla ich
zachowania aspektowego oraz określono, jakie czasowniki wstępują w pary aspektowe, a
jakie należą do kategorii perfectiva i imperfectiva tantum. W kolejnym podrozdziale
scharakteryzowano niektóre koncepcje na podstawie których wyróżnia się pary aspektowe
w literaturze aspektologicznej. W rozdziale pierwszym omówiono także użycie
niedokonanych i dokonanych form aspektowych czasownika
w narracyjnym i w retrospektywnym typie tekstu. Podział określników krotności
ograniczonej w rozdziale pierwszym poprzedzony został wskazaniem miejsca znaczenia
krotności ograniczonej w klasyfikacji znaczeń szczegółowych aspektu.
W rozprawie oparto się na pracach badaczy rosyjskich (A.W. Bondarko, Ju.S.
Masłow, J.W. Paduczewa, A.D. Szmeliow, A.A. Zaliznjak). Korzystam z doświadczeń
polskich badaczy (C. Piernikarskiego, W. Śmiecha, A. Bogusławskiego, R.
Grzegorczykowej, S. Karolaka, R. Laskowskiego) oraz badaczy spoza obszaru
słowiańskiego (m. in. A. Barentsena, J. Forsytha, A. Timberlake). Część materiałowa
składa się z pięciu rozdziałów, z których każdy kolejno prezentuje użycie niedokonanych i
dokonanych form aspektowych z poszczególnymi określnikami krotności ograniczonej.
Wskazano czynniki wpływające na wybór niedokonanej i dokonanej formy aspektowej oraz
czynniki umożliwiające konkurencję (synonimię aspektu) z badanymi określnikami.
Rozdział II poświęcony jest zagadnieniom użycia form aspektowych z określnikami
krotności ograniczonej grupy centralnej. W rozdziale III omówiono zagadnienie użycia
form aspektowych z określnikami krotności ograniczonej grupy peryferyjnej, a z rozdziale
IV – w grupie negatywnej w obu językach. Grupa kompleksowa w obu językach została
przedstawiona w rozdziale V. Natomiast zagadnieniom konkurencji (synonimii) aspektu
poświęcony został rozdział VI. W zakończeniu wskazano podobieństwa i różnice w użyciu
form aspektowych w określnikami krotności ograniczonej w języku rosyjskim i polskim.
Materiał badawczy zaczerpnięty został z internetowych źródeł tekstowych:
z zasobów bibliotek wirtualnych, korpusów tekstów polskich (kartoteki Redakcji
Słowników Języka Polskiego Wydawnictwa Naukowego PWN i kartoteki Instytutu
Podstaw Informatyki PAN) i korpusów rosyjskich (Национальный Корпус Русского
Языка, Тюбингенские корпусы русских текстов) oraz tekstów literackich. Zamieszczono
także przykłady ze źródeł leksykograficznych, literatury przedmiotu, a także przykłady
własne. Niniejsza praca ma charakter indukcyjny. Na podstawie faktów językowych, tzn.
zebranego korpusu / zbioru przykładów dochodzi się do wniosków dotyczących tendencji w
użyciu form aspektowych z określnikami krotności ograniczonej w języku rosyjskim i
polskim. Ze względu na ograniczenie analizy do faktów zarejestrowanych w
wyodrębnionym korpusie tekstowym zaznaczyć należy, iż obiektywność wniosków jest
zdeterminowana wielkością korpusu i zakresem przeprowadzonej analizy materiałowej. |