| Abstrakt: | Acetale – związki o wzorze ogólnym A, i ortoestry (wzór ogólny B) należą do bardzo
ważnych związków organicznych.
Szczególną rolę odgrywają oczywiście poliacetale, poliortoestry lub acetale będące
pochodnymi cukrów. Jednak i inne związki należące do tej grupy mają znaczenie – są
środkami zapachowymi, dodatkami do olejów smarowych, farmaceutykami, półproduktami
w syntezie organicznej. Także ortoestry mają liczne zastosowania – głównie jako półprodukty
w syntezie organicznej oraz dodatki do detergentów.
W literaturze opisano wiele metod otrzymywania zarówno acetali, jak i ortoestrów.
Dotyczy to jednak praktycznie wyłącznie związków symetrycznych, z jednakowymi
podstawnikami przy atomach tlenu. Wyjątkiem są oczywiście pochodne cukrów, ale tam
łatwość syntezy niesymetrycznych acetali wynika z natury rzeczy (tj. struktury substratu
cukrowego). Dopiero niedawno – w 2006 roku, ukazała się, jak dotąd jedyna, praca opisująca
możliwość selektywnego otrzymania niektórych niesymetrycznych acetali (ale nie
ortoestrów). Zagadnienie syntezy obu klas związków jest więc nadal aktualne. Szczególnie
interesujące byłoby znalezienie metody otrzymywania optycznie czynnych acetali i ortoestrów.
Niniejsza rozprawa jest kontynuacją badań prowadzonych przez zespół prof. Krompca
nad katalizowanymi przez kompleksy metali przejściowych (szczególnie rutenu) reakcjami
migracji wiązania podwójnego w układach allilowych. Zaobserwowano mianowicie,
iż niektóre alliloksyalkohole ulegają łatwo izomeryzacji do cyklicznych acetali, a pewna
pochodna 2-winylo-1,3-dioksanu (4-etylo-4-hydroksymetylo-2-winylo-1,3-dioksan) cyklizuje
do ortoestru [1]. Katalizatorem obu tych reakcji był [RuCl2(PPh3)3]. Wobec tego, naturalnym
stało się sprawdzenie, na ile te reakcje mają charakter ogólny, oraz czy równie efektywnie
przebiegać będą reakcje międzycząsteczkowe.
Ponadto, opisane w niniejszej dysertacji badania są fragmentem projektu badawczego
Nr. 3 T09A 147 29 pt.: „Izomeryzacja układów allilowych: nowe reakcje, nowe układy
katalityczne, nowe zastosowania”. Projekt ten był realizowany w latach 2005-2008 przez
Uniwersytet Śląski, Politechnikę Śląską i UAM w Poznaniu, a jego kierownikiem był
prof. S. Krompiec. |