Statut formy a "lex fori processualis"

Abstract

Kwestie dowodowe, w tym przede wszystkim procedura przeprowadzania dowodów, zasadniczo podlegają legi fori. Jednakże niektóre spośród nich mają niewątpliwie charakter materialnoprawny. Zalicza się tu np.: ciężar dowodu, katalog okoliczności podlegający udowodnieniu przez powoda, domniemania ustawowe. Prawo właściwe dla tych kwestii ustala się na podstawie norm kolizyjnych. Podlegają one legi causae. Zasada ta nie jest jednak powszechnie akceptowana, dlatego też w art. 14 ust. 1 Konwencji rzymskiej o prawie właściwym dla zobowiązań umownych została wyraźnie potwierdzona. Przepis ten stanowi, iż prawo właściwe dla umowy stosuje się także w zakresie domniemań ustawowych oraz rozkładu ciężaru dowodu, niezależnie od tego, czy legem causae ustalono zgodnie z wyborem prawa, czy też na podstawie łączników obiektywnych. Wiele kontrowersji budzi odgraniczenie przepisów dowodowych mających charakter proceduralny od tych, które są przepisami materialnoprawnymi. W doktrynie występuje duża rozbieżność poglądów co do oceny przepisów ustanawiających obowiązek dochowania formy pod rygorem ograniczeń dowodowych. W zależności od przyjętych założeń osiąga się różne rezultaty, co nie sprzyja pewności prawa. Drugą istotną kwestią z pogranicza statutu formy oraz legis fori processualis jest sprawa posługiwania się w postępowaniu sądowym (szczególnie przy wpisach do rejestrów sądowych) zagranicznymi dokumentami stwierdzającymi dokonanie czynności prawnych.