Nomina Agentis in the language of Shakespearen drama

Abstract

Niniejsza praca stanowi formalną i semantyczną analizę morfologicznie złożonych nazw wykonawców czynności w języku sztuk Williama Szekspira. Celem pracy jest wyodrębnienie formantów derywacyjnych kategorii nomen agentis oraz oszacowanie ich produktywności na podstawie relacji ilościowej typów i konkretnych przykładów, stopnia przejrzystości semantycznej, występowania w funkcji anaforycznej oraz tworzenia nowych formacji o znaczeniu agentywnym. Praca składa się z sześciu rozdziałów. Rozdział pierwszy przedstawia problematykę związaną z opisem nominalizacji w obecnie najszerzej stosowanych modelach badań językoznawczych, takich jak gramatyka tranformacyjno-generatywna, semantyka generatywna czy językoznawstwo kognitywne. Celem tej części rozprawy jest wypracowanie modelu teoretycznego, który pozwoli na najpełniejszy opis badanych jednostek słowotwórczych. Rozdział drugi podejmuje kwestię produktywności w badaniach słowotwórczych. Autorka omawia proponowane w literaturze językoznawczej metody mierzenia produktywności, ze szczególnym uwzględnieniem problemów odnoszących się do szacowania stopnia produktywności danego procesu w badaniach historyczno-językowych. Poruszane są również zagadnienia związane z zależnością między produktywnością danego procesu i jego frekwencją i dostępnością oraz stopniem jego semantycznej leksykalizacji. Rozdział trzeci stanowi opis trudności związanych z przynależnością kategorialną. Zacierające się granice między kategoriami derywacyjnymi, jak na przykład między wykonawcami a środkami czynności, wymagają szczególnej metodologii badawczej. Autorka podejmuje próbę wykorzystania do tego celu teorii prototypu, gdzie przynależność do kategorii ustalana jest na zasadzie siatki krzyżujących się podobieństw, a sama struktura wewnętrzna kategorii cechuje się wielopoziomowością i hierarchicznością. Rozdział czwarty przedstawia dalsze problemy odnoszące się do typologii w ramach kategorii nomen agentis. Okazuje się bowiem, że samo pojęcie agensa cechuje się wieloznacznością i jest różnie definiowane przez różnych badaczy. W rozdziale tym omówione są także wyróżniki formalne agensów, jak również najbardziej produktywne sposoby ich tworzenia we współczesnym języku angielskim. Rozdział piąty niniejszej dysertacji jest wprowadzeniem do epoki języka Williama Szekspira. Przedstawione są pokrótce najważniejsze cechy morfologiczne i składniowe okresu elżbietańskiego. Najwięcej uwagi poświęca Autorka zmianom semantyczno-leksykalnym, jakie zaszły w języku angielskim od XVI wieku, które to zmiany mogą utrudniać prawidłowe odczytanie języka Szekspira. Rozdział szósty to część empiryczna dysertacji. Autorka poddaje analizie formalnej i semantycznej leksemy o znaczeniu agentywnym występujące w korpusie sztuk Szekspira. Szczególny nacisk kładziony jest na frekwencję i efekt semantyczny danego afiksu w neologizmach. Autorka śledzi również proces neosemantyzacji nazw wykonawców czynności.