O przedmowach Konstantego Gaszyńskiego

Abstract

Romantycy na ogół lubili się wypowiadać w przedmowach do swych tomów poetyckich, traktując to i jako okazję do wyłożenia czytelnikom swych poglądów na istotę poezji, których nowatorstwo w kontekście dawnych klasycznych teorii i poetyk zwykli podkreślać, i znakomity — poparty przecież „twardym” argumentem w postaci całego tomu własnych utworów — pretekst do podjęcia stosownych polemik czy to ze zwolennikami dawnych koncepcji estetycznych, czy też krytykami lub czytelnikami, którzy, zdaniem twórcy, nie zrozumieli bądź zrozumieli źle jego intencje. Taka przedmowa służyła też często po prostu wyłożeniu właśnie owych intencji i zasugerowaniu czytelnikowi sposobu odbioru dzieła zawartego w tomie. Lektura tomów poetyckich i prozatorskich Konstantego Gaszyńskiego przynieść musi czytelnikowi oczekującemu, iż stanie się w nich zadość tej konwencji, spore rozczarowanie. Powiedzmy od razu — wygląda na to, iż Gaszyński po prostu przedmów nie lubił. W jego twórczości jest ich doprawdy niewiele i zwykle są bardzo oszczędne w słowach, skupiają się raczej na niezbędnym wyjaśnieniu czytelnikowi pewnych realiów i uzasadniają okoliczności powstania książki. Ta niechęć do wypowiadania się w przedmowach wydać się może tym bardziej zaskakująca, iż Gaszyński był w dużym stopniu dość typowym — o ile w odniesieniu do tej epoki i poetów tego czasu określenie takie może być stosowne — przedstawicielem warszawskiego romantyzmu lat dwudziestych, potem uczestnikiem powstania listopadowego, wreszcie szukającym swego miejsca we Francji emigrantem, choć w tym okresie jego losy od typowej biografii polistopadowego emigranta już odbiegają.